
Wat is immaterieel erfgoed?
Immaterieel cultureel erfgoed omvat tradities, rituelen, sociale gebruiken, kennis en vaardigheden die van generatie op generatie worden doorgegeven. Het is levend erfgoed: naarmate tijden veranderen, verandert immaterieel erfgoed mee.
In tegenstelling tot roerend erfgoed (bv.: schilderijen) en onroerend erfgoed (bv.: monumenten), is immaterieel erfgoed niet tastbaar. Het voortbestaan hangt af van de inzet van dynamische erfgoedgemeenschappen en zorgzame traditiedragers. Dit noemt men ‘borgen’. Borgen gaat over de vele vormen van het toekomst geven aan je erfgoedpraktijk; van het uitoefenen van je traditie tot het doorgeven aan de volgende generatie.
Hoe ondersteunt Vlaanderen immaterieel erfgoed?
HET INTERNATIONALE KADER: UNESCO
UNESCO staat vooral bekend omwille van de Werelderfgoedlijst. Maar in 2003 ontwikkelde die ook het Internationale Verdrag voor het borgen van het Immaterieel Cultureel Erfgoed (2003). Dat verdrag benadrukt het belang van ‘living heritage’ of immaterieel erfgoed. Het stelt het ‘borgen’ (safeguarding) door gemeenschappen, groepen en individuen centraal. UNESCO categoriseert immaterieel erfgoed in vijf domeinen:
- Orale tradities en uitdrukkingen
- Podiumkunsten
- Sociale gebruiken, rituelen en feesten
- Kennis en gebruiken rond de natuur en het universum
- Traditionele ambachten
HET VLAAMSE BELEID EN BELEIDSINSTRUMENTEN
Toen België in 2006 het Verdrag voor het borgen van Immaterieel Cultureel Erfgoed bekrachtigde, ging Vlaanderen van start met het ontwikkelen van een gepast beleid. Dit beleid werd doorheen de tijd geactualiseerd en verder uitgebouwd. Op dit moment kunnen erfgoedgemeenschappen in Vlaanderen gebruik maken van deze beleidsinstrumenten:
- Immaterieelerfgoed.be: Een laagdrempelig platform waarop erfgoedgemeenschappen hun immaterieel-erfgoedpraktijk kunnen registreren. Het platform wil de brede waaier aan grote en kleine culturele gebruiken in Vlaanderen zichtbaarder maken. Het is eigendom van de Vlaamse overheid en wordt beheerd door Werkplaats immaterieel erfgoed.
- De Inventaris Vlaanderen van het Immaterieel Cultureel Erfgoed: Een groeiend overzicht van immaterieel erfgoedpraktijken die door de Vlaamse Overheid officieel erkend werden als immaterieel cultureel erfgoed.
- Het Register van Inspirerende Voorbeelden: De verzameling van succesvolle en inspirerende acties, projecten en programma’s die toekomst geven aan immaterieel erfgoed in Vlaanderen.
Wil je alles weten over hoe Vlaanderen het borgen van immaterieel erfgoed stimuleert? Dat kan hier.
Hoe kan Histories jou ondersteunen?
Als trekker van domein 3 in Vlaanderen ondersteunen we gemeenschappen rond tradities, rituelen en sociale praktijken. Dit doen we op verschillende manieren:

PRAKTIJKTIPS
Op basis van praktijkervaringen beantwoorden we praktische vragen zoals:
- Hoe betrek je nieuwe vrijwilligers?
- Hoe bouw je een sterke online erfgoedgemeenschap?
- Hoe communiceer je over je traditie?
- Hoe kan je jouw vereniging registreren op het Verenigingsloket?
VORMINGEN EN WEBINARS
We organiseren regelmatig laagdrempelige vormingen en webinars die inspelen op de vragen en behoeften van erfgoedgemeenschappen. Misschien zit er ook een voor jouw vereniging tussen?
- Webinar: creëer een onvergetelijke erfgoedactiviteit met de bezoekerscyclus
- Aan de slag met AI: leren werken met ChatGPT


PUBLICATIES
Jullie goede erfgoedpraktijken maken we bekend in verschillende publicaties. Zo is er onze driemaandelijkse Histories krant, maar ook nuttige brochures over verschillende erfgoedwerkingen. Deze publicaties zijn misschien interessant voor jou:
- Inspiratiebrochure “Op handen gedragen” over processie-erfgoed, in samenwerking met KADOC-KU en PARCUM
- De vijf V’s van vrijwilligerswerk
- Onderzoeksrapport “Hoe worden reuzen gemaakt?”
IMMATERIEEL ERFGOEDDATABANKEN
We maken het immaterieel erfgoed en de erfgoedgemeenschappen zichtbaar via onze databanken:
- Reuzendatabank: blader door een overzicht van meer dan 700 reuzen en reuzendragers in Vlaanderen.
- Rituelendatabank: kom meer te weten over tradities en rituelen in Vlaanderen en maak kennis met de mensen achter deze praktijken.
- Feestendatabank: via deze databank ontdek je de diversiteit aan feesten in Vlaanderen.


ADVIES OP MAAT
Heb je specifieke vragen over jouw praktijk of een erkenning? Onze medewerkers staan klaar om je te helpen.
Dankzij het brede netwerk aan immaterieel erfgoeddienstverleners waar wij deel van uitmaken, vinden we steeds een antwoord op jouw vraag.
Begeleidingen
Inventaristrajecten richting de Inventaris Vlaanderen zijn maatwerk en komen tot stand met de erfgoedgemeenschap die de erfgoedpraktijk uitdraagt en doorgeeft. Vertegenwoordigers uit de erfgoedgemeenschap komen meerdere keren samen om na te denken over hun erfgoedpraktijk. In het dossier verzamel je alle informatie over je praktijk, waaronder een overzicht van het draagvlak en de acties die je onderneemt om je traditie toekomst te geven.
Enkele voorbeelden zijn de begeleidingstrajecten rond Jeugdbewegingen in Vlaanderen en de Sint-Antoniusvieringen.
Ontdek hier alles over het indienen voor de Inventaris Vlaanderen.
BEGELEIDINGEN RICHTING INTERNATIONALE UNESCO-LIJSTEN
We bieden ook ondersteuning bij trajecten richting de opname van een culturele praktijk in twee van UNESCO’s beleidsinstrumenten:
- Representatieve Lijst van Immaterieel Erfgoed van de Mensheid: Voor het zichtbaar maken en vieren van de culturele diversiteit aan immaterieel erfgoedpraktijken. Deze lijst draagt bij aan het behoud van cultureel erfgoed door het te erkennen en te promoten op internationaal niveau.
- Register van Goede Borgingspraktijken: succesvolle voorbeelden van praktijken die immaterieel erfgoed borgen en de principes van het UNESCO 2003 verdrag weerspiegelen.
Elke zes jaar kan de Vlaamse Overheid een immaterieel erfgoedpraktijk voordragen voor UNESCO’s Representatieve Lijst. Dit vraagt een lang traject en veel inzet van de erfgoedgemeenschap. Bovendien moet de erfgoedpraktijk vooraf geregistreerd zijn op immaterieelerfgoed.be en in de Inventaris Vlaanderen staan.
Voorbeelden hiervan zijn het multinationale dossier van de kermiscultuur in Frankrijk en België op de Representatieve Lijst en de opname van de Geelse gezinsverpleging op het Register van Goede Borgingspraktijken.
Meer weten over deze internationale lijsten en de procedure?

DUURZAAM ERFGOEDZORGTRAJECT
Wanneer een begeleidingstraject afgerond is, maar verdere ondersteuning nodig heeft, kunnen wij jou helpen. Enkele voorbeelden van duurzame erfgoedzorgtrajecten:
- Ondersteuning van de reuzencultuur
- Samenwerking binnen een netwerk van bloemencorso’s
- Traject ‘Op handen gedragen’, in samenwerking met PARCUM en KADOC-KU Leuven

Samen toekomst geven aan jouw traditie
Of je nu advies zoekt, praktische tips nodig hebt of een begeleidingstraject wil opstarten: wij staan voor je klaar! Samen zorgen we ervoor dat jouw traditie blijft leven en doorgegeven wordt aan toekomstige generaties.
Contacteer onze collega Morgane via
- mail: morgane.decoensel@histories.be
- telefoon: 0495 56 12 48
In Vlaanderen bestaat een netwerk van professionele organisaties om immaterieel erfgoedgemeenschappen te ondersteunen bij het borgen van hun erfgoed en hen te begeleiden bij de toeleiding naar de Vlaamse beleidsinstrumenten. Hier ontdek je hoe dat netwerk eruit ziet.