Sinds de opkomst van het internet en sociale media lijkt het alsof we worden overspoeld door nepnieuws of fake news. Deze berichten hebben vaak een sensationele insteek en daardoor een grote aantrekkingskracht. Vaak gaan ze gepaard met misleidende titels als clickbait en doen ze de kassa rinkelen voor wie deze informatie publiceert. De voordelen beperken zich uiteraard niet tot enkel financiële, maar kunnen ook andere vormen aannemen zoals invloed of macht. Denk maar aan het gebruik van het concept alternative facts door Kellyanne Conway, adviseur van president Trump, om niet te moeten toegeven dat er door het Witte Huis onwaarheden werden verkondigd over de opkomst tijdens de inauguratie. Nochtans is het manipuleren van informatie zeker geen nieuw fenomeen en de verspreiding ervan bestaat in verschillende varianten. Zo spreekt men van desinformatie bij het bewust verspreiden van foutieve informatie met schadelijke bedoelingen, terwijl men met misinformatie de onbewuste variant bedoelt. Vaak komen deze manipulaties onder de aandacht naar aanleiding van een (belangen)conflict, waarbij de (des)informatie onderdeel vormt van een propagandastrategie.
Yuval Noah Harari argumenteert in zijn nieuwste boek Nexus dat informatienetwerken doorheen de geschiedenis een cruciale rol speelden in de ontwikkeling van menselijke samenlevingen. Hij beschrijft daarbij dat het streven naar waarheid en orde vaak tegenover elkaar staan, in de zin dat meer orde in een systeem betekent dat je moet inboeten op waarheid en omgekeerd. Het boek bevat echter ook een waarschuwing: hoewel (des)informatie van alle tijden is, zou de impact ervan door kunstmatige intelligentie in de toekomst veel groter kunnen worden. Wat de toekomst zal brengen, weten we niet. Maar in dit themanummer van Tijd-Schrift brengen we vijf artikels die verschillende perspectieven bieden op hoe controle en manipulatie op informatie in ons verleden een rol speelden.
Inhoud
- Mechelen mort! Over de meerstemmigheid van stadskronieken en hoe daarmee om te gaan
- ‘Nouvelles de la frontière.’ Een analyse van de spionagenetwerken en contraspionage onder Adrien de Croÿ tijdens het bestuur van Maria van Hongarije
- Desinformatie en propaganda tijdens de Eerste Wereldoorlog. August Monet op de redactie van De Telegraaf
- Van het front enkel goed nieuws? De Vlaamse SS-Kriegsberichter en de berichtgeving over het Oostfront tijdens de Tweede Wereldoorlog
- Vluchtelingen, pelgrims of bedriegers? De veranderende houding tegenover Roma in de Nederlanden tijdens de late middeleeuwen
