Virtual en augmented reality voor erfgoedvrijwilligers: een blik op de toekomst
Virtual en augmented reality zijn technologieën die de afgelopen jaren hun opgang maakten en nu steeds meer hun ingang vinden in allerlei domeinen, waaronder ook het erfgoedveld. Voor de reeks Spraakmakers zochten we uit wat virtual en augmented reality-technologieën kunnen betekenen voor erfgoedvrijwilligers.
Hoe kunnen virtual en augmented reality het werk van erfgoedvrijwilligers in de toekomst veranderen? Welke uitdagingen en mogelijkheden brengen deze technologieën met zich mee? En hoe kunnen erfgoedverenigingen de technologieën inzetten om hun aanbod te verrijken?
In enkele artikels ontdek je wat er al bestaat en vind je inspirerende voorbeelden om er ook zelf als erfgoedvrijwilliger mee aan de slag te gaan.
SPRAAKMAKENDE VOORBEELDEN IN HET ERFGOEDVELD
Om deze vragen te verkennen gingen we in gesprek met vier mensen: Paul Van de Velde (Heemkring de Semse), Bram Wiercx (Faro), Iason Jongepier (Universiteit Antwerpen) en Dani¨el Pletinckx (Visual Dimension). Ze bieden elk een ander perspectief vanuit hun eigen achtergrond: Van de Velde als erfgoedvrijwilliger, Wiercx vanuit de gesubsidieerde erfgoedsector, Jongepier als academisch onderzoeker en Pletinckx vanuit de private sector. Allemaal waren of zijn ze betrokken bij VR/AR-projecten in de erfgoedsector.
Van de Velde vertelde ons over de virtuele tour met 360°-fotografie van Zemst en omliggende dorpen. Daarnaast biedt de kring ook wandelingen aan met de ErfgoedApp, waarbij je via je smartphone meer te weten komt over het Zemstse erfgoed. Bram Wiercx gaf meer toelichting bij hoe die app ontstaan is en wat je ermee kan doen. Jongepier vroegen we naar Virtuafort, een project waarbij je met VR kan rondwandelen in het zeventiende-eeuwse fort Lillo. Tot slot interviewden we Pletinckx over de virtuele 3D-reconstructie van site Raversyde in 1915 en 1917.
Allemaal keerden ze zich tot VR en AR omdat ze hun aanbod ermee kunnen uitbreiden én verrijken. Daarvoor gingen ze op zoek naar historisch materiaal in hun eigen collectie of verrichten ze nieuw onderzoek, om op basis daarvan digitale toepassingen uit te werken. Het resultaat daarvan zorgt vandaag voor een meerwaarde in hun erfgoedaanbod. In dit artikel vragen we hen hoe zij de toekomstige relevantie van VR en AR voor erfgoedvrijwilligers inschatten.
In een notendop
- In de toekomst kunnen virtual en augmented reality een hulpmiddel zijn voor erfgoedvrijwilligers om hun verhalen op een nieuwe, prikkelende manier tot bij hun publiek te brengen.
- Hoewel de rol van erfgoedvrijwilligers in academische en private projecten vaak beperkt is tot het gebruik van het eindresultaat, zien ervaringsdeskundigen mogelijkheden om hen ook te betrekken in de fase van het historische vooronderzoek.
- In een wereld die steeds meer digitaal wordt, kunnen technologieën als VR en AR erfgoedvrijwilligers helpen in het behouden van hun relevantie.
VISIE OP DE TOEKOMST
Paul Van de Velde, Bram Wiercx, Iason Jongepier en Daniël Pletinckx gingen allemaal aan de slag met virtual en augmented reality in de erfgoedsector. Die technologieën spreken tot de verbeelding en zullen dat waarschijnlijk ook blijven doen. Ze zullen in de toekomst vermoedelijk nóg meer ingezet worden.
We hoorden daarom graag van de ervaringsdeskundigen hoe zij naar de toekomst kijken. Hoe schatten ze de toekomstige relevantie van virtual en augmented reality voor erfgoedvrijwilligers in?
DE DIGITALE WEG OP
‘Ik denk dat daar de omslag [ligt] die wij als heemkring moeten maken. De digitale weg op.’ – Paul Van de Velde
Voor de Semse is de toekomstvisie op hun virtuele tour en aanbod met de ErfgoedApp duidelijk: het is er, het blijft er en het zal nog uitbreiden. Voor Zemst: prachtig virtueel is het de bedoeling om nog meer gebouwen toe te voegen. Het Rubenskasteel kan je er al virtueel bezichtigen, maar Paul Van de Velde zou het mooi vinden om ook de andere kastelen uit Zemst en omstreken te tonen. Ook voor andere erfgoedgebouwen houdt hij de ogen open.
Hoewel er nu wat meer aandacht uitgaat naar Zemst: prachtig virtueel dan de tochten in de ErfgoedApp, ziet Van de Velde er ook daar brood in om nog bijkomende wandelingen of fietstochten uit te werken. Voor Van de Velde zijn deze technologieën deel van de toekomst: een noodzakelijk aanbod om in de toekomst relevant te blijven.
‘De tijd van papier is voorbij. Je moet maximaal digitaliseren, foto’s nemen, van alles documenteren… Dat laat dan ook toe om het makkelijk terug te geven aan het publiek.’ – Paul Van de Velde
ERFGOED ALTIJD EN OVERAL BINNEN HANDBEREIK
‘Ik denk dat het altijd nodig gaat zijn om die verhalen op een publieksvriendelijke manier te brengen.’ – Bram Wiercx
Ook voor Bram Wiercx zal de ErfgoedApp haar relevantie behouden. Het zal namelijk altijd nodig blijven om verhalen op een publieksvriendelijke manier tot bij de mensen te brengen. De ErfgoedApp is daarvoor een goede tool. Een tentoonstelling is bijvoorbeeld gebonden aan openingsuren. Een heemkundig museum is in sommige gevallen misschien maar twee dagen per week open. Dat wil zeggen dat je de verhalen op de tentoonstelling ook enkel op die twee dagen zou kunnen ontdekken, hoewel een bepaalde interesse op eender welk moment bij je kan opkomen.
Daar komt de ErfgoedApp goed van pas, want omdat informatie louter verbonden is aan een locatie (op de scan-functie na), kan de gebruiker informatie oproepen wanneer die maar wil. Wanneer je buiten op iets botst, zal je op eender welk moment toegang hebben tot meer informatie over wat je ziet.
HISTORISCHE VERHALEN VOOR VR
Bij Virtuafort en Raversyde, projecten met een hoogstaande virtual reality-omgeving, spelen erfgoedvrijwilligers enkel een rol bij het eindproduct. Ze gebruiken de omgeving als een tool om hun verhalen mee te vertellen, maar waren niet betrokken in de ontwikkeling ervan. We vroegen Daniël Pletinckx en Iason Jongepier welke rol ze in de toekomst weggelegd zien voor erfgoedvrijwilligers die met VR aan de slag willen.
Pletinckx en zijn collega’s pakken hun VR-projecten aan in ruwweg volgende fases: een historisch voortraject, de ontwikkeling van de VR-omgeving met software en het gebruik van het eindproduct.
In Raversyde zetten vrijwillige erfgoedgidsen de VR-tool in bij hun rondleidingen. Voor Pletinckx blijft dat ook in de toekomst een belangrijke manier waarop erfgoedvrijwilligers met erfgoed aan de slag kunnen gaan. VR is voor hen namelijk in de eerste plaats een tool om een verhaal te vertellen. Het is geen vervanging voor de dienst die deze gidsen leveren, maar een verrijking.
‘VR is maar een tool, een middel om een goed verhaal te vertellen.’ – Daniël Pletinckx
Het ontwikkelen van de VR-omgeving zelf is andere koek, zo blijkt. Dat is en blijft specialistenwerk. Dat een privaat bedrijf deze taak op zich neemt, is niet zomaar. In theorie zou een technisch onderlegde vrijwilliger wel met dezelfde software als Daniël Pletinckx aan de slag kunnen.
De belangrijkste software die het bedrijf tijdens dit project gebruikte, is gratis en/of open-source. Toch meent Pletinckx dat het niet echt realistisch is om als vrijwilliger aan dezelfde kwaliteit een volledige VR-omgeving te ontwikkelen. Die kennis en knowhow is namelijk ‘een kunst’, zo klinkt het, en dat kan je niet bereiken door één keer in de week eraan te werken.
Hoewel mensen dus heel wat mooie dingen kunnen doen met 3D-modellering in hun vrije tijd, ziet Pletinckx voor erfgoedvrijwilligers vooral een rol in het inhoudelijke werk. Waar nu historici en archeologen bronnenmateriaal uit archieven hielpen interpreteren, kunnen ook erfgoedvrijwilligers hierin een bijdrage leveren.
‘Ik denk dat vrijwilligers vooral rond de inhoud kunnen werken. We hebben zoveel mooie inhoud waar nog zoveel mee gedaan kan worden. Als zij dat stuk doen en met een paar VR specialisten samenwerken, dan kan je heel mooie dingen doen samen.’ – Daniël Pletinckx
Ook Iason Jongepier ziet een mogelijke rol voor erfgoedvrijwilligers in het historische voortraject. Ze kunnen namelijk nog niet gekend iconografisch materiaal aanreiken, zoals oude postkaarten die gebouwen afbeelden. Bovendien kunnen erfgoedvrijwilligers ook een grote hulp zijn in de georeferentie van historische kaarten. ‘Dit is een cruciale maar tijdrovende klus die middels ‘crowdsourcing’, of beter gezegd ‘citizen science’ efficiënter kan gebeuren’, vertelt Jongepier.
MEER LEZEN?
Ontdek ook de andere artikels die we in de reeks Spraakmakers schreven rond virtual en augmented reality:
- Virtual en augmented reality: spraakmakende voorbeelden uit het erfgoedveld.
- Virtual en augmented reality in het erfgoedveld: van historische inhoud tot technologische toepassing.
- Virtual en augmented reality in het aanbod van erfgoedverenigingen.
- Virtual en augmented reality voor erfgoedvrijwilligers: de mogelijkheden op een rij.
- Of neem een kijkje op de hoofdpagina van Spraakmakers VR/AR.
MEER INFORMATIE?
Afbeeldingen
De afbeeldingen genummerd op volgorde van boven- tot onderaan de pagina:
- © Paul Van de Velde, Paul van de Velde van Heemkring de Semse.
- © Histories, Infographic met de vier ervaringsdeskundigen.
- © Herman Desmet Photography, Zicht op het Rubenskasteel in Zemst: prachtig virtueel, via https://kuula.co/share/collection/7XbhQ?logo=1&info=0&fs=1&vr=1&sd=1&initload=0&thumbs=-1.
- © Visual Dimension, Een gids doet zijn uitleg met behulp van de VR-omgeving van site Raversyde, via https://thegreatwaratraversyde.wordpress.com/.
Websites
- ‘ErfgoedApp voor makers’. Geraadpleegd 10 juni 2024, via https://erfgoed.app/erfgoedapp-voor-makers/.
- ‘Ontdek MEER met de Erfgoedapp’. Geraadpleegd 4 juni 2024, via https://faro.be/ontdek-meer-met-de-erfgoedapp.
- ‘Over de ErfgoedApp’. Geraadpleegd 10 juni 2024, via https://faro.be/erfgoedapp/over-de-erfgoedapp.
- ‘Fietstocht “Zag Rubens het zo”’. Geraadpleegd 11 juni 2024, via https://erfgoed.app/tourid/?id=2032.
- ‘Heemkring “de Semse”’. Geraadpleegd 11 juni 2024, via https://desemse.be/.
- ‘Heemkring “de Semse”’. Geraadpleegd 11 juni 2024, via https://erfgoed.app/tourid/?id=219.
- Regionaal Landschap de Voorkempen. ‘VIRTUAFORT: digitaal Fort Lillo voorgesteld. Slotstuk Europees project vestingsteden ‘Recapture the fortress cities’. Geraadpleegd 26 juni 2024, via https://www.rldv.be/nieuws/virtuafort-lillo.
- Universiteit Antwerpen. ‘Antwerp Time Machine’. Geraadpleegd 10 juni 2024, via https://www.uantwerpen.be/en/projects/antwerp-time-machine/.
- Universiteit Antwerpen. ‘Virtual technology for resilient fortification heritage’. Geraadpleegd 10 juni 2024, via https://www.uantwerpen.be/en/projects/virtual-technology-for-resilient-fortification-heritage/.
- Universiteit Antwerpen. ‘Historical reconstruction: Lillo fortress in 1639’. Geraadpleegd 10 juni 2024, via https://www.uantwerpen.be/en/projects/virtual-technology-for-resilient-fortification-heritage/historical-reconstruction/.
- Visual Dimension (2014-15, 2018-19). ‘The Great War at Raversyde’. Geraadpleegd 13 juni 2024, via https://thegreatwaratraversyde.wordpress.com/.
- ‘Zemst – Prachtig Virtueel anno 2024’. Geraadpleegd 11 juni 2024, via https://erfgoed.app/tourid/?id=2192.
- ‘Zemst: prachtig virtueel’. Geraadpleegd 4 juni 2024, via https://kuula.co/share/collection/7XbhQ?logo=1&info=0&logosize=112&fs=1&vr=1&zoom=1&sd=1&initload=0&thumbs=1&inst=nl.