Deze bijdrage bespreekt heuristische en methodologische aspecten waarmee verdwenen moerassen of draslanden kunnen opgespoord worden. Specifiek wordt gekeken naar plaatsnamen op oude kaarten. Daarvoor bestaan enkele standaardwerken en (online) zoekinstrumenten waarvan een bondig overzicht volgt. Evenwel schuilen er tal van valkuilen in onderzoek op het kruispunt van historische geografie en toponymie. Vandaar problematiseer ik ook de taalkundige en historische benaderingen van plaatsnamen die verwijzen naar moerassen. Het zal duidelijk worden dat individuele draslandnamen op oude kaarten zeer voorzichtig geïnterpreteerd moeten worden. Daardoor is de link leggen met historische landschappen geen evidente onderneming. Een mogelijke oplossing reik ik aan in een gevalstudie waarin de methodologie centraal staat. De ruimere regio rond de Moervaartdepressie in Oost-Vlaanderen zal een dankbaar studiegebied blijken om draslandtoponiemen te linken aan drasland.
Vooraleer een zoektocht naar de moerassen van Vlaanderen van start kan gaan, is een verheldering van de termen ‘plaatsnaam’, ‘toponiem’, ofwel ‘geografische naam’ nodig. Deze woorden duiden een plaats aan en weerspiegelen hoe mensen hun omgeving conceptualiseren en organiseren. Toponiemen kunnen ontstaan uit soortnamen zoals ‘een straat’, ‘een akker’ of ‘een moeras’. Deze plaatsnamen ondergaan een proces van ‘toponymisering’, waarbij een soortnaam tot een eigennaam evolueert. Hiermee krijgt de naam een officieel karakter binnen een bredere groep taalgebruikers als vast verwijzingsmiddel voor een plaats. Zodoende ontwikkelen zij zich tot toponiemen als ‘Molenstraat’, ‘Den Akker’ of ‘Moerasput’. Plaatsnamen bevatten de woordenschat en grammaticale regels die gangbaar zijn op een bepaald moment in de tijd. De oorsprong van bijna alle toponiemen uit soortnamen leidt ertoe dat het dragers zijn van historische informatie, over de taal en de werkelijkheid. Vanuit deze insteek doen onderzoekers beroep op toponiemen om deze ‘historische werkelijkheid’ te ‘reconstrueren’, waaronder het landschap.
