Virtual en augmented reality in het aanbod van erfgoedverenigingen

Virtual en augmented reality zijn technologieën die de afgelopen jaren hun opgang maakten en nu steeds meer hun ingang vinden in allerlei domeinen, waaronder ook het erfgoedveld. Voor de reeks Spraakmakers zochten we uit wat virtual en augmented reality-technologieën kunnen betekenen voor erfgoedvrijwilligers.

Hoe kunnen virtual en augmented reality het werk van erfgoedvrijwilligers in de toekomst veranderen? Welke uitdagingen en mogelijkheden brengen deze technologieën met zich mee? En hoe kunnen erfgoedverenigingen de technologieën inzetten om hun aanbod te verrijken?

In enkele artikels ontdek je wat er al bestaat en vind je inspirerende voorbeelden om er ook zelf als erfgoedvrijwilliger mee aan de slag te gaan.

SPRAAKMAKENDE VOORBEELDEN IN HET ERFGOEDVELD

Om deze vragen te verkennen gingen we in gesprek met vier mensen: Paul Van de Velde (Heemkring de Semse), Bram Wiercx (Faro), Iason Jongepier (Universiteit Antwerpen) en Dani¨el Pletinckx (Visual Dimension). Ze bieden elk een ander perspectief vanuit hun eigen achtergrond: Van de Velde als erfgoedvrijwilliger, Wiercx vanuit de gesubsidieerde erfgoedsector, Jongepier als academisch onderzoeker en Pletinckx vanuit de private sector. Allemaal waren of zijn ze betrokken bij VR/AR-projecten in de erfgoedsector.

een man met grijs haar en een zwr-arte trui kijkt naar de camera en typt op een laptop

Paul Van de Velde

Van de Velde vertelde ons over de virtuele tour met 360°-fotografie van Zemst en omliggende dorpen. Daarnaast biedt de kring ook wandelingen aan met de ErfgoedApp, waarbij je via je smartphone meer te weten komt over het Zemstse erfgoed. Bram Wiercx gaf meer toelichting bij hoe die app ontstaan is en wat je ermee kan doen. Jongepier vroegen we naar Virtuafort, een project waarbij je met VR kan rondwandelen in het zeventiende-eeuwse fort Lillo. Tot slot interviewden we Pletinckx over de virtuele 3D-reconstructie van site Raversyde in 1915 en 1917.

Allemaal keerden ze zich tot VR en AR omdat ze hun aanbod ermee kunnen uitbreiden én verrijken. Daarvoor gingen ze op zoek naar historisch materiaal in hun eigen collectie of verrichten ze nieuw onderzoek, om op basis daarvan digitale toepassingen uit te werken (meer hierover lees je in dit artikel). In dit artikel gaan we dieper in op de plaats die het resultaat krijgt in het erfgoedaanbod.

 

In een notendop

  • Virtual en augmented reality bieden erfgoedverenigingen de mogelijkheid om hun aanbod niet alleen uit te breiden, maar ook te verrijken. Deze technologieën maken het mogelijk om erfgoed op een nieuwe, interactieve manier te presenteren, wat kan leiden tot een bredere betrokkenheid van het publiek.
  • VR en AR worden in verschillende erfgoedcontexten toegepast, zoals virtuele tours, erfgoedwandelingen, reconstructies van historische sites en interactieve museumervaringen.
  • Deze technologieën bieden niet alleen de mogelijkheid om verhalen op maat van verschillende doelgroepen te vertellen, maar ook om erfgoedverhalen te brengen op locatie en het verleden opnieuw zichtbaar te maken.

 

Een rood, blauwe infographic rond virtual en augmented reality voor erfgoedvrijwilligers als project van Histories voor de reeks Spraakmakers van Digitaal Werken voor Erfgoedvrijwilligers

De vier ervaringsdeskundigen

PLAATS IN DE WERKING VAN JE AANBOD

Een virtual of augmented reality-tool wordt niet zomaar ontwikkeld omdat het kan. Het dient een bepaald doel. Of het nu gaat om een nieuwe manier van erfgoed ontsluiten of om een grotere betrokkenheid met dat erfgoed mogelijk te maken, de VR- en AR-tools krijgen een plaats in de werking van erfgoedverenigingen en -instellingen.

Op welke manier verrijken die tools de dienstverlening? De vier ervaringsdeskundigen die we voor Spraakmakers interviewden, zien elk hun eigen voordelen in het gebruik van virtual en/of augmented reality.

‘Dat is heel belangrijk als je een virtual reality applicatie maakt, in welke vorm dan ook, dat je altijd kijkt naar welke toegevoegde waarde dat heeft voor je publiek, voor de gids, voor degene die het gebruikt, educatief of toeristisch of wat dan ook.’ – Daniël Pletinckx

Infographic met geel, rood en groen, over virtual en augmented reality voor erfgoedvrijwilligers

Een VR- of AR-project in vijf stappen

DE SEMSE TREKT DE DIGITALE KAART

Een digitaal aanbod pal op de homepage

Zemst: prachtig virtueel heeft een prominente plaats in het aanbod van Heemkring de Semse. Op de thuispagina van hun website kan je er niet naast kijken. Met een paar kliks ontdek je verschillende erfgoedgebouwen in Zemst en nabijgelegen dorpen. De Semse vindt het belangrijk dat mensen makkelijk, ‘vanuit hun luie zetel’, de virtuele tour kunnen volgen. Het erfgoed van Zemst is met andere woorden steeds binnen handbereik.

‘Zemst: prachtig virtueel gaat altijd op de homepage blijven.’ – Paul Van de Velde

Een kasteel in het groen met blauwe lucht, in vogelvlucht

Een beeld uit de virtuele tour van de Semse

Ook de tochten met de ErfgoedApp vind je makkelijk terug op hun website. Met de app kan de Semse nu eenvoudig haar historische kennis delen buiten het museum. Als je luistert naar een erfgoedverhaal op de plek waar het zich afspeelde, heeft dat vaak meer kracht dan als je erover leest op een plaatje in een museum.

Een museumzaal met een vitrine gevuld met fossielen

De Bos van Aa-zaal in het museum van de Semse

Binnen het aanbod van de Semse zorgen de wandelingen en fietstochten met de ErfgoedApp ervoor dat mensen erop uit trekken om het Zemstse verleden te ontdekken. Daarnaast zorgt het gebruik van de ErfgoedApp in het museum zelf er ook voor dat bezoekers op hun eigen tempo de vaste tentoonstelling met gidsing kunnen ontdekken, zonder dat de Semse daarvoor twee mensen moet optrommelen.

‘De virtuele webomgeving is een technologie voor een bezoek vanuit je luie stoel. De ErfgoedApp neem je mee op je smartphone en bekijk je onderweg.’ – Paul Van de Velde

De voordelen van een digitaal aanbod

Belangrijk bij de tochten is dat verschillende media gecombineerd worden. In tegenstelling tot een papieren gidsboekje, maakt de app gebruik van audio, beeld en film. Bovendien heeft de keuze voor een digitale drager voor de Semse heel wat andere voordelen. Zo hoef je bij elke aanpassing van je gids-informatie niet steeds opnieuw een nieuwe versie laten drukken, wat geld kost.

Een papieren boekje moet je als wandelaar ook extra meenemen, terwijl je smartphone sowieso al in je broekzak zit. Omdat de app steunt op GPS-systemen is het bovendien veel moeilijker om verkeerd te lopen in de route, terwijl een papieren gidsboekje je niet terug op het juiste spoor kan zetten.

‘Het is een medium dat vandaag ook aanspreekt.’ – Paul Van de Velde

Anders dan in het traditionele aanbod, brengen de virtuele tour en de tochten met de ErfgoedApp het erfgoed op een andere manier aan. Er zijn nu ook simpelweg meer opties voor mensen die de geschiedenis en het erfgoed van Zemst willen ontdekken.

Voor de kring zit er vooral een grote meerwaarde in het digitale aspect van de gebruikte technologieën, zo blijkt uit het gesprek met Van de Velde. Beide toepassingen lijken aanlokkelijker voor het publiek dan het originele aanbod. De kring ziet dat aan de verjonging van haar publiek. Bij hun 600-tal volgers op Facebook hebben er 60 procent een leeftijd onder de vijftig jaar.

Een kleine twee maanden na haar lancering telde de virtuele tour al een 400 à 500 bezoekers en tijdens de coronaperiode namen zo’n 1000 mensen deel aan een tocht in de ErfgoedApp. Voor de Semse is het duidelijk dat VR en AR niet alleen haar aanbod verrijken, maar ook haar publiek.

De voornaamste kracht ligt voor de Semse in het feit dat haar historische kennis buiten de muren van het museum treedt en zo mensen aanspreekt die normaal gezien niet naar het museum komen. Mensen stappen enkel het museum binnen als er iets groots of spectaculairs te zien valt, maar zulke tentoonstellingen passeren niet elke dag.

Omdat de virtuele tour en de tochten met de ErfgoedApp op een andere, ‘modernere’ manier prikkelen, vindt een breder publiek toch haar weg naar de kring. Dat wil niet per se zeggen dat de bezoekersaantallen stijgen, maar wel dat wanneer er toch een grootsere tentoonstelling doorgaat, deze groep meer geneigd zal zijn om ook naar het fysieke museum te trekken.

‘Het is een nieuwe manier om heemkunde in de kijker te brengen. Ook naar een jonger publiek toe, die dan misschien niet onmiddellijk naar hier komen, maar die dan toch de heemkring leren kennen. Ze weten dat we bestaan. En als we dan iets bijzonders tonen, zullen ze ook makkelijker de weg naar onze kring vinden.’ – Paul Van de Velde

Voor de Semse zijn de virtuele tour en de ErfgoedApp manieren om de kring op een andere manier in de kijker te zetten en zo het oubollige imago van een heemkring van zich af te schudden.

Binnenzicht in de trappenhal van een kasteel

Beeld uit de virtuele tour van de Semse

MET DE ERFGOEDAPP IN DE HAND

Interactieve verhalen

Bram Wiercx komt vaak in contact met erfgoedverenigingen die met de ErfgoedApp aan de slag gaan. Hij ziet voor deze vrijwilligers tal van mogelijkheden om met de app hun dienstverlening te verrijken. Net zoals Heemkring de Semse kunnen erfgoedverenigingen  met de app multimediale verhalen brengen in hun museum of bij een wandeltocht.

Je kan daar ook heel wat interactieve features aan toevoegen, zoals bijvoorbeeld ‘scratch’. Daarmee kan je een afbeelding wegkrassen, ‘een beetje zoals een kraslot’. Ook kunnen erfgoedvrijwilligers hun verhaal vormgeven via een gamification module in de app of kunnen ze bezoekers opdrachten geven, zodat ze het erfgoed op een actievere manier leren kennen. Met de app kan je de verhalen die je vertelt dus een extra, interactieve laag bezorgen.

‘De gebruiker die de tentoonstelling bezoekt, wandelt door het museum, komt in een ruimte en krijgt eigenlijk automatisch een selectie van al die informatie die er beschikbaar is: audio of video of wat dan ook.’ – Bram Wiercx

Tentoonstellingen precies op jou afgestemd

In een museumcontext zijn er nog enkele mogelijkheden waarmee je het potentieel van de app kan benutten. In een vitrine is het soms moeilijk om elk klein voorwerp apart te scannen. Daarom kan je werken met nummertjes, waarbij elk nummertje verbonden is aan zowel één voorwerp als de bijhorende informatie.

De app biedt ook een audiosync-optie. Wanneer in een museum (of elders) een video in een loop getoond wordt, kan je op eender welk moment het beeld van dat filmpje even scannen. Dan zal je automatisch de bijhorende audio krijgen. Die functie is meertalig, wat wil zeggen dat verschillende mensen het filmpje tegelijkertijd in verschillende talen kunnen bekijken.

‘Zo kan je eigenlijk met meerdere bezoekers samen naar een video luisteren zonder dat je de film moet herstarten of een bepaalde taalkeuze moet maken.’ – Bram Wiercx

Iemand houdt met zijn handen een smartphone vast waarop een doventolk te zien is

De ErfgoedApp biedt ondersteuning met een doventolk

Omdat de verhalen in de app niet ‘standaard’ zichtbaar zijn, maar wel opgeroepen kunnen worden, zorgt dat ervoor dat je met de app de toegankelijkheid van een tentoonstelling kan verhogen. Een tentoonstelling en de bijhorende scenografie worden eenmalig vastgelegd en daarna niet meer aangepast.

Door te werken met de ErfgoedApp kan je verschillende lagen binnen de tentoonstelling creëren. Zo kan je je tentoonstelling laten ondersteunen door een filmpje met Vlaamse Gebarentaal of kan je een verhaal brengen specifiek op maat van kinderen.

De app laat je toe om het bestaande, vaste parcours te diversifiëren en om één groot, monotoon verhaal te vermijden. Bovendien voorkom je met de app zwaarbeladen tentoonstellingszalen, want je hoeft niet overal tekstbordjes, filmpjes of audioguide-punten te voorzien.

Erfgoed actief ontdekken

De grootste troef van de app, zegt Wiercx, is dat hij ervoor zorgt dat ‘mensen iets doen’. Het draait niet om een virtuele beleving waarbij de gebruiker enkel en alleen in de app-omgeving blijft. De app zorgt er net voor dat je wel verbonden blijft met je fysieke omgeving. Door het toevoegen van een digitale laag aan de werkelijkheid creëert de app interactie en toegankelijkheid en stijgt de betrokkenheid met het erfgoed.

‘Het is hier geen virtuele beleving, het is een echte beleving. (…) De inhoud van de app speelt zich niet alleen af binnen de app, maar is juist verbonden met de omgeving. Dat is denk ik het mooie. Het is niet enkel een beleving op je smartphone. Het helpt net om erfgoed beter te begrijpen, om de interactie aan te gaan en om het allemaal bij elkaar te brengen.’ – Bram Wiercx

Daarnaast ziet Wiercx ook veel belang in de mogelijkheid om het onzichtbare zichtbaar te maken. Er zijn heel wat historische gebeurtenissen/objecten/landschappen die je vandaag niet meer kan ‘zien’. Omdat de app steeds een digitale laag toevoegt aan de werkelijkheid, kan je die onzichtbaarheden terug oproepen.

‘Het is een duurzame manier om die content levend te houden.’ – Bram Wiercx

Wanneer de tour geactiveerd is, stopt het verhaal voor het maakproces voor de erfgoedvrijwilligers nog niet. Mensen moeten immers de tour in de app kunnen vinden; ze moeten weten dat die bestaat. Daarom is het belangrijk dat makers hun tour communiceren en promoten, liefst met een lanceringsmoment.

Bram Wiercx geeft aan dat het voor vrijwilligers zinvol kan zijn om daarbij te kijken naar de gemeente, omdat die samenwerking er meestal al is. Ook werkt het vaak om een persbericht uit te sturen. Ter plekke kan je ook erfgoedbordjes laten plaatsen, waardoor passanten zien dat ze er de ErfgoedApp kunnen gebruiken.

Wiercx hamert daarom op een dubbele weg van communicatie: ter plekke een bordje voor toevallige passanten en via verschillende communicatiekanalen om je eigen publiek er bewust naartoe te leiden.

GEGIDST DOOR HET VERLEDEN

Virtueel reizen in de tijd

Zowel in Fort Lillo als op de site van Raversyde gebruiken (vrijwillige) gidsen de ontwikkelde virtual reality-omgevingen als ondersteuning voor de uitleg die ze geven. Het resultaat van het project Virtuafort heeft vandaag de functie van een toeristische tool.

Mensen kunnen er enerzijds een blik werpen in de toekomst, wat deel uitmaakt van het project Recapture the Fortress Cities. Anderzijds kunnen ze virtueel reizen naar het verleden, waarvoor Iason Jongepier en zijn collega’s historisch onderzoek voerden in het kader van het Antwerp Time Machine-project.

Voor Jongepier heeft dit niet alleen zin als visualisering van het verhaal dat de gidsen vertellen, maar kan het interessant zijn om de ontwikkelingsfase van de tool als uitgangspunt voor de uitleg te nemen. Het kan boeiend zijn om te vertellen hoe tot bepaalde reconstructies gekomen wordt. Zo leert de bezoeker de site kennen vanuit een andere invalshoek.

mensen kijken naar een animatie van munitie die wordt voorbereid

Een gids projecteert de virtuele omgeving op een muur

In het Atlantikwall-museum in Raversijde gebruiken gidsen van de Oostendse gidsenvereniging De Lange Nelle de VR-omgeving om groepen rond te leiden op de site. In een bunker projecteren ze de omgeving op een van de muren. Met een game controller kunnen ze dan naar believen rondwandelen in de virtuele wereld en enkele animaties afspelen (zoals het klaarmaken van munitie).

Vervolgens trekken ze met de groep de site in en maken ze dezelfde tour als die ze net in VR zagen. Zo kan de gids makkelijk terugverwijzen naar wat er vandaag niet meer is, maar wat de bezoekers wel hebben kunnen zien in de virtuele reconstructie.

Individuele bezoekers zien de virtuele omgeving op een tablet

Individuele bezoekers zien de virtuele omgeving op een tablet

Ook individuele bezoekers kunnen gebruik maken van de VR-toepassing, maar op een andere manier. Zij kunnen een tablet van het museum gebruiken waarbij de VR gebruikt wordt als AR. Op bepaalde locaties kunnen ze dan op de tablet zien hoe het er daar uitzag een eeuw geleden en krijgen ze daar extra uitleg bij.

‘De gidsen gebruiken het als een soort interactieve prentenboek. Ze gebruiken die uiteindelijk naar eigen zin en naar eigen vermogen.’ – Daniël Pletinckx

De troeven van een VR-omgeving

Voor de gidsen heeft de tool een heel aantal voordelen. In de eerste plaats vormt een virtuele omgeving geen lineair verhaal. Het is niet ‘voorgekauwd’, zoals Pletinckx het verwoordt. Daardoor heeft de gids erg veel vrijheid in het verhaal dat die vertelt en is het ook makkelijk om in te spelen op het publiek dat voor je zit.

Een klas, een groep senioren, een groep WOI-experten, een vriendengroep… Ze hebben allemaal een andere aanpak nodig. Met de VR-omgeving heeft de gids alle mogelijkheden en kan die zelf kiezen hoe kort of lang die de tour maakt en waar die wel of geen (extra) uitleg geeft.

De tool laat ook toe om bezoekers bepaalde plaatsen te tonen die fysiek niet toegankelijk zijn of om te demonstreren hoe munitie werd voorbereid, iets dat fysiek helemaal niet mogelijk is. Hier kan je heel makkelijk terug naar verwijzen tijdens de fysieke tocht op de site.

‘Dat is ook het voordeel ook aan virtual reality: er zit dan niks voor je voorgekauwd in.’ – Daniël Pletinckx

Voor de bezoeker ligt de kracht van de VR-omgeving vooral in de visuele component ervan. Pletinckx legt uit dat een menselijk geheugen namelijk erg visueel ingesteld is. Mensen zullen iets veel beter in het verleden kunnen plaatsen als ze dat visueel doen dan als ze zouden moeten zeggen waar iets zich ergens op een tijdlijn bevindt.

Door met virtual reality de site in Raversyde aanschouwelijk te maken zoals ze vroeger was, zorgen Daniël Pletinckx en zijn collega’s ervoor dat de historische context de bezoeker veel meer bijblijft dan wanneer ze gewoon op de site zelf zou rondwandelen. Bovendien creëert het interactieve karakter van de VR voor de bezoeker een grote(re) betrokkenheid met het erfgoed zelf.

‘Je ziet nog de aanzet van het kanon, je ziet nog de vijzen uit de grond zitten. Maar het kanon is er natuurlijk niet meer.’ – Daniël Pletinckx

Virtual reality zonder VR-bril

Opvallend ten opzichte van andere VR-projecten is dat hier geen VR-bril gebruikt wordt, maar een projectie op de muur. Dat was een bewuste keuze. Enerzijds draagt dit een veel lagere kost met zich mee. Voor deze VR is enkel een projector, een computer en een game controller nodig.

Een gids gaat in interactie met het publiek

Een gids gaat in interactie met het publiek

Bij VR-brillen zou de prijs al heel snel hoog oplopen omdat niet alleen de brillen aangeschaft moeten worden, maar ook de nodige besturingssystemen. Dat vraagt ook bijkomend personeel om de VR-brillen te kuisen na elk gebruik.

Een VR-projectie leent zich bovendien tot sociale interactie. Wanneer je een VR-bril op hebt, beleef je de virtuele omgeving op een individuele manier. Hoewel dat qua ruimtelijke ervaring zeker meer kwaliteit biedt, verlies je het aspect van een museumbezoek als groepsgebeuren.

Omdat de gidsen werken met een projectie, krijgt de menselijke factor veel meer ruimte. De gids kan hun toehoorders zien en daardoor ook aanvoelen of ze kunnen volgen. De dynamiek binnen een groep met gids blijft aanwezig, wat niet het geval is met een VR-bril.

‘Als ik een gids ben en iets vertel, dan wil ik mijn toehoorders zien, want ik kan aan hun ogen zien of ze mij begrepen hebben. (…) Ik moet op zijn minst kijken: landt mijn verhaal? Verstaan ze wat ik vertel? Als je dan iedereen zou opsluiten in een VR bubbel met een VR headset, dan kan je dat niet.’ – Daniël Pletinckx

‘Hoe werkt dit?’

Pletinckx benadrukt dat de meerwaarde van de virtual reality-omgeving zich zeker niet beperkt tot enkel het gebruik, maar ook in de ontwikkelingsfase te vinden is. De 3D-reconstructie maakt de site zoals ze was in 1915 en 1917 terug aanschouwelijk.

Die reconstructie vergde heel wat historisch onderzoek, dus alleen al door het maken van VR/AR, leer je nieuwe dingen bij over je historisch materiaal. Je bestudeert immers je bronnen opnieuw en soms op een andere manier dan voordien.

‘Er was materiaal om dat te reconstrueren, maar veel van die dingen waren toch nog niet echt gekend. Bijvoorbeeld heel praktisch: Hoe zit dat in elkaar? Hoe werkt dat?’ – Daniël Pletinckx

Infographic in groen, rood en geel rond virtual en augmented reality voor erfgoedvrijwilligers met de toegevoegde waarde

De toegevoegde waarde van een VR- of AR-project

TOEGEVOEGDE WAARDE ALS RESULTAAT

Er is niet “één meerwaarde”: iedereen heeft een ander aanbod, dus het is niet verwonderlijk dat virtual en augmented reality op andere manieren gebruikt worden. Voor Paul Van de Velde is het een manier om met zijn heemkring een breder, ander en jonger publiek te bereiken, terwijl Iason Jongepier dan weer op een innovatieve manier historische data wil weergeven.

Alle vier de ervaringsdeskundigen doken in de wereld van VR en AR met hun eigen doel voor ogen. Die toegevoegde waarde is namelijk de belangrijkste reden om een VR- of AR-project te beginnen.

Benieuwd hoe de vier ervaringsdeskundigen de toekomstige relevantie van VR en AR voor erfgoedvrijwilligers inschatten? Je leest er meer over in dit artikel.

MEER LEZEN?

Ontdek ook de andere artikels die we in de reeks Spraakmakers schreven rond virtual en augmented reality:

MEER INFORMATIE

Afbeeldingen

De afbeeldingen genummerd op volgorde van boven- tot onderaan de pagina:

  1. © Paul Van de Velde, Paul van de Velde van Heemkring de Semse.
  2. © Histories, Infographic met de vier ervaringsdeskundigen.
  3. © Histories, Infographic voor een VR/AR-project voor erfgoedvrijwilligers in vijf stappen.
  4. © Herman Desmet Photography, Zicht op het Rubenskasteel in Zemst: prachtig virtueel, via https://kuula.co/share/collection/7XbhQ?logo=1&info=0&fs=1&vr=1&sd=1&initload=0&thumbs=-1.
  5. © Paul Van de Velde, De zaal rond het Bos van Aa in het museum van Heemkring de Semse.
  6. © Herman Desmet Photography, Zicht binnen in het Rubenskasteel in Zemst: prachtig virtueel, via https://kuula.co/share/collection/7XbhQ?logo=1&info=0&fs=1&vr=1&sd=1&initload=0&thumbs=-1.
  7. © Faro, Ondersteuning met Vlaamse Gebarentaal via de ErfgoedApp, via https://faro.be/blogs/bram-wiercx/maak-uw-erfgoedinstelling-toegankelijk-voor-doven-en-slechthorenden.
  8. © Visual Dimension, Een projectie van de VR-omgeving maakt duidelijk hoe munitie voorbereid werd, via https://thegreatwaratraversyde.wordpress.com/.
  9. © Visual Dimension, Een tablet de VR-omgeving van site Raversyde voor individuele bezoekers, via https://thegreatwaratraversyde.wordpress.com/.
  10. © Visual Dimension, Een gids gaat bij de VR-demonstratie in interactie met zijn publiek, via https://thegreatwaratraversyde.wordpress.com/.
  11. © Histories, Infographic met de voordelen van VR en AR voor erfgoedvrijwilligers.

Websites