Betrek jongeren bij jouw erfgoed op YOUCA Action Day
De YOUCA Action Day stimuleert jongeren om één dag actief bij te dragen aan een organisatie naar keuze. Ook jouw erfgoedvereniging kan een plek zijn waar zij mee het verschil maken.
Het is een laagdrempelige manier om jongeren in contact te brengen met lokaal erfgoed, je vereniging in de schijnwerpers te zetten én te tonen hoe belangrijk vrijwilligerswerk is.
WAT IS YOUCA?
Youth for Change and Action, kortweg YOUCA, is een organisatie die jongeren bewust maakt van maatschappelijke uitdagingen. YOUCA ondersteunt hen in hun acties voor een meer duurzame en rechtvaardige samenleving.
WAAROM MEEDOEN?
Er zijn verschillende redenen waarom YOUCA Action Day waardevol is voor jouw erfgoedvereniging:
Deel je passie met enthousiaste jongeren.Leer daarbij ookvanhun frisse kijk op jouw organisatie.
Versterk je imago. Profileer je als een toegankelijke en aantrekkelijke organisatie voor jongeren. Wie weet werf je zoook nieuwe vrijwilligers en leden.
Leg contacten met scholen, lokale besturen en andere organisaties die deelnemen.
‘De dag geeft ons de kans om ons stoffig imago af te schudden. En natuurlijk kan het nooit kwaad om een stel extra handen te hebben.’ – Stefaan De Groote, heemkundige kring Het Land van Nevele, neemt al deel sinds 2016.
OVERTUIGD OM MEE TE DOEN? ZO WERKT HET!
De YOUCA Action Day vindt jaarlijks plaats in oktober. Deelnemen is eenvoudig: plaats een vacature op de jobbank van YOUCA, waarop jongeren kunnen solliciteren met een motivatiebrief en CV. Met zo’n 15.000 deelnemende scholieren is de kans groot dat je gecontacteerd wordt.
Heb je hulp nodig bij de jobbank? Neem dan een kijkje in deze handleiding.
Ga je liever zelf op zoek? Bezoek een school in de buurt of vraag eens rond in je netwerk naar enthousiaste jongeren.
Praktisch:
Prijs:€60 per jongere. Dat bedrag gaat volledig naar het goede doel.
Administratie: YOUCA regelt alle overeenkomsten en verzekeringen, zodat jij je zorgeloos kan focussen op de activiteiten.
5 TIPS VOOR EEN SUCCESVOLLE YOUCA ACTION DAY
Met deze vijf handige tips zorg je ervoor dat de YOUCA Action day niet alleen een leerrijke ervaring is voor jongeren, maar ook een waardevolle bijdrage levert aan jouw erfgoedvereniging.
1. Schrijf een aantrekkelijke vacature. Wat kunnen jongeren leren en ervaren in jouw erfgoedvereniging? Wees concreet over de verschillende taken.
‘Twee jongeren hielpen ons met de voorbereiding van de tentoonstelling “Vijftig jaar geleden in Izegem.” Ze wisselden af tussen fotograferen en typen, zodat de taken niet te eentonig werden.’ – Bart Blomme, heemkundige kring Ten Mandere in Izegem.
2. Een warm welkom maakt het verschil. Toont een leerling interesse? Geweldig! Ontvang hen met een kopje koffie of thee.
3. Taken met een direct en zichtbaar resultaat maken de ervaring het meest waardevol. Zorg voor ondersteuning en toezicht tijdens het uitvoeren van de taken.
‘Iedereen heeft een familienaam, dus we zoeken aan het begin van de dag naar hun voorouders in onze databank. Op die manier toon je direct wat erfgoed voor hen kan betekenen.’ – Rik Van der krieken, Documentatie- en Studiecentrum voor Familiegeschiedenis (Familiekunde Vlaanderen) in Merksem.
4. Zet jezelf in de kijker. Deel je ervaring met de wereld. Post iets op Facebook, vraag de leerling om samen een TikTok-filmpje te maken of verwittig de pers. Wil je foto’s publiceren? Vergeet zeker niet om (schriftelijke) toestemming te vragen voor publicaties.
5. Blijf in contact.Jullie hebbennet een geweldige YOUCA Action Day achter de rug. Wat nu?Vraag omhet e-mailadres van de leerlingen om ze op de hoogte te houden vantoekomstigeactiviteiten.
OVERTUIGD?
Ontdek hier hoe jouw erfgoedvereniging kan deelnemen aan dit mooie initiatief.
Bouw een sterke online erfgoedgemeenschap uit met deze vijf tips
Erfgoedvrijwilligers spelen een essentiële rol in het behoud en de verspreiding van erfgoed. Traditioneel vinden erfgoedactiviteiten plaats in fysieke ruimtes, maar steeds meer erfgoedgemeenschappen ontstaan ook online. Tijdens het Histories Festival 2023 bogen erfgoedvrijwilligers zich over de vraag hoe ze digitale platforms kunnen benutten om een breder draagvlak te creëren voor hun erfgoedpraktijk. Hier zijn vijf praktische tips die ze hebben ontwikkeld:
ERKEN DE ERFGOEDFUNCTIES DIE VERVULD WORDEN OP SOCIALE MEDIA
Sociale media vervullen onbewust erfgoedfuncties, zoals het delen van herinneringen en het documenteren van erfgoed. Hoewel deze gemeenschappen zichzelf niet altijd als erfgoedgericht beschouwen, is het belangrijk om hun potentieel te erkennen.
PROFILEER JE ONLINE ERFGOEDGEMEENSCHAP IN ERFGOEDTERMEN
Als je een Facebookgroep wilt opzetten die zich richt op erfgoed, moet je die ook zo “in de markt zetten”. Gebruik dus erfgoedterminologie om je groep vindbaar te maken en stimuleer mond-tot-mondreclame om zowel online als offline leden aan te trekken.
ZORG VOOR EEN STERKE CONNECTIE TUSSEN JE FYSIEKE EN ONLINE GEMEENSCHAP
Sociale media kunnen chaotisch aanvoelen. In een Facebookgroep waar iedereen iets kan posten, kan je het gevoel krijgen dat je de controle aan het verliezen bent. Wijs daarom een beheerder of moderator uit de fysieke vereniging aan om de kwaliteit van de content te waarborgen. Bovendien versterk je zo de band tussen je fysieke erfgoedvereniging en de digitale gemeenschap erachter.
IMPLEMENTEER EEN LOGISCHE STRUCTUUR VOOR JE ONLINE CONTENT
Het is niet altijd gemakkelijk om snel betrouwbare informatie op te zoeken binnen een Facebookgroep. Maak gebruik van een duidelijke mappenstructuur om de opslag en toegankelijkheid van de erfgoedcontent te verbeteren. Orden bijvoorbeeld beeldmateriaal op thema of datum om het zoeken te vergemakkelijken.
SLA DE HANDEN IN ELKAAR MET BESTAANDE ONLINE ERFGOEDGEMEENSCHAPPEN
Je kan kiezen om zelf een Facebookgroep op te richten, maar je kan ook bestaande digitale erfgoedgemeenschappen benaderen. Wie weet is er al een Facebookgroep die thematisch of geografisch aansluit bij jouw erfgoedvereniging? Dit kan niet alleen helpen bij het vergroten van het draagvlak, maar ook nieuwe vrijwilligers aantrekken voor jouw erfgoedinitiatieven.
Communicatie voor erfgoedverenigingen: tips om mee te starten
Weet jij ook niet waar te starten met de communicatie voor je erfgoedvereniging? Organiseer je binnenkort een erfgoedactiviteit, maar heb je geen idee hoe je dit moet promoten? Op deze pagina delen enkele handige vuistregels die jou helpen om jouw erfgoedvereniging in de kijker te zetten.
Tip 1: Duid een communicatieverantwoordelijke aan
Zoek een persoon in het bestuur die julliecommunicatie wil coördineren. Een communicatieverantwoordelijke staat in voor het goed verloop van de interne en externe communicatie. De interne communicatie beïnvloedtnamelijk de externe communicatie. Zo komt het niet goed over als een werkend lid niet op de hoogte is van een activiteit en er geen vragen over kan beantwoorden. Het is belangrijk dat één persoon in de gaten houdt dat iedereen de nodige en correcte informatie krijgt.
Tip 2: Bepaal je doelgroepen
Als je je communicatie en activiteiten afstemt op de wensen en mogelijkheden van een doelgroep, dan bereik je die doelgroep beter. Een doelgroep is een groep individuen die relevante kenmerken gemeen hebben. Je kan het publiek indelen in groepen door rekening te houden met verschillende criteria: geografie (vb. inwoner gemeente), binding met je erfgoedvereniging (vb. leden, bezoekers, …), leeftijd en gezinssituatie (vb. actieve bevolking met kinderen), …
Jouw communicatiemiddelen zullen steeds aangepast moeten worden. Jonge kinderen bereik je op een andere manier dan twintigjarigen. Jongeren zijn dus een te ruime doelgroep. Om specifieke doelgroepen te bepalen waarvoor je een aparte communicatie en aparte activiteiten moet ontwikkelen, combineer je een aantal van bovenvermelde criteria. Om te weten wat die doelgroepen willen, maar ook om te weten hoe je ze best kan bereiken, is het interessant om een bevraging te organiseren.
Bepaal welke doelgroepen prioritair zijn voor de vereniging. Sta positief tegenover die doelgroepen. Het is geen goede start om al bij de aanvang ervan uit te gaan dat jongeren geen interesse hebben. Als jongeren niet participeren is dat niet meteen omdat ze geen interesse hebben. Misschien bereikt jouw erfgoedvereniging ze niet, door bijvoorbeeld verkeerde communicatiekanalen te gebruiken.
Tip 3: Formuleer concrete doelstellingen
Formuleer duidelijk hoeveel personen uit de doelgroepen je tegen wanneer wilt bereiken.
Voorbeeld: ‘Tijdens de tentoonstelling over de geschiedenis van het onderwijs in gemeente X willen we minimum twee klassen uit de lagere scholen van X op een kwalitatieve manier laten participeren.’
Zorg ervoor dat het realistische doelstellingen zijn.
Tip 4: Bepaal je boodschap
Kies het onderwerp waarover je wil communiceren: je organisatie, een dienst, een activiteit... Stel eerst een boodschap op voor je de vorm kiest waarmee je de boodschap zal verspreiden. Een communicatieboodschap gebruikt argumenten om je publiek te overtuigen om op je aanbod in te gaan. Pas de boodschap aan naargelang de doelgroep.
Test de boodschap ook eens uit bij de doelgroep in kwestie. Komt de boodschap goed over? Verstaan ze wat je wil zeggen?
Tip 5: Stem je communicatie en activiteiten af op jouw doelgroep
Je kan vijf marketinginstrumenten inzetten om je doelgroepen te bereiken en om je doelstellingen te verwezenlijken. Het gaat om de vijf p’s: product, plaats, prijs, personeel en promotie.
Product
Het kernproduct is de essentie van wat je te bieden hebt. Voor jouw erfgoedvereniging is dat bijvoorbeeld een tentoonstelling, een lezing, een opendeurdag, het educatief beleid, rondleidingen, …Het uitgebreid product verwijst naar extra voorzieningen zoals winkel, café en toiletten.
Stem je product af op de wensen en verwachtingen van je doelgroep. In een tentoonstelling kan je bijvoorbeeld replica’s van voorwerpen plaatsen die betast kunnen worden door kinderen. Je kan ook een aparte verhaallijn voor kinderen uitwerken op hun ooghoogte.
Om tegemoet te komen aan de doelstelling om minimum twee klassen uit de lagere school te laten participeren, kan je specifieke rondleidingen voor kinderen uitwerken of een speurtocht voor kinderen ontwerpen. Voor het bereiken van een bepaalde doelgroep kan je aanbod ontwikkelen dat hen aanspreekt. Zo kan je met jongeren een project mondelinge geschiedenis opstarten of ze helpen bij de start van hun stamboomonderzoek.
Als je een breder publiek wil bereiken, kan je samenwerken met andere lokale verenigingen. Hun leden worden zo op de hoogte gebracht van het bestaan van je erfgoedvereniging. Je kan bijvoorbeeld de lokale duivenvereniging inschakelen om een historisch overzicht uit te werken van de duivensport in de gemeente. Je kan je vereniging ook eens komen voorstellen op een vergadering van andere socio-culturele verenigingen in de gemeente. Samenwerken met scholen is ook interessant. Door lagereschoolkinderen hun grootouders te laten interviewen over een bepaald onderwerp en met dit materiaal een tentoonstelling op te zetten, bereik je niet alleen de kinderen, maar ook de ouders, grootouders en andere familieleden die naar de tentoonstelling komen kijken.
Plaats
Ben je goed bereikbaar met het openbaar vervoer? Is er parking voorzien? Ben je herkenbaar voor het publiek? Hangen er bijvoorbeeld vlaggen? En hoe zit het met de beschikbaarheid? Is jouw vereniging toegankelijk als de doelgroep tijd heeft?
Prijs
Prijzen kan je gebruiken om verschillende doelgroepen aan te spreken. Kwetsbare groepen kan je bijvoorbeeld tegemoetkomen.
Je houdt bestde psychologische drempel om deel te nemen aan jouw activiteit zo laag mogelijk. Het kan hier ook over een materiële drempel gaan. Niet iedereen kan bijvoorbeeld goedwerken met internet. Hou hier rekening mee bij je communicatie.
Personeel
De p van personeel verwijst naar je dienstverlening. Dit kunnen ook vrijwilligers zijn. Je zorgt er best voor dat je publiek de service krijgt die het verwacht. Een tevreden iemand zal zijn ervaring met anderen delen en voor gratis mond-tot-mondreclame zal zorgen.
Promotie
Wanneer je jouw activiteiten wil promoten, start je best door na te denken over je imago en identiteit. Het imago is het beeld dat het publiek heeft van je vereniging. De identiteit is de manier waarop je vereniging zichzelf ziet. Vaak stemt dit niet overeen en moet je het imago veranderen en aanpassen aan de identiteit. Dit kan je o.a. doen door een passende huisstijl te gebruiken.
Bedenk drie trefwoorden die je vereniging moeten typeren (bijvoorbeeld: degelijk, dynamisch en gespecialiseerd). Zorg voor een tof logo, uniforme huiskleuren en lettertype, passend bij de drie trefwoorden. Probeer deze huisstijl zo veel mogelijk in je communicatie te verwerken, zo zorg je voor meer zichtbaarheid en herkenbaarheid bij je doelgroepen.
Je kan drie doelgroepen inzetten om je activiteiten te promoten:
Pers
Denk na over relevante media voor je erfgoedvereniging. Stuur een persbericht om hen op de hoogte te brengen van jullie activiteiten. Journalisten hebben graag een tekst die ze meteen kunnen publiceren. Als je jouw activiteit samen met een anekdote of een verhaal met nieuwswaarde bekend maakt, heb je meer kans op publicatie.
Interessante perskanalen voor erfgoedverenigingen zijn:
lokale reclameblaadjes
de Streekkrant
lokale nieuwspagina’s in kranten
de plaatselijke radio en tv
het parochieblad
Voer je activiteiten ook altijd in op de UiTdatabank.
Politiek
Lokale politici zijn belangrijk voor veel erfgoedverenigingen en lokale musea. Informeer hen over de ontwikkelingen van jouw verening.
Publiek
Om de werking en activiteiten bekend te maken zijn er heel wat communicatiemiddelen die je kan aanwenden.Begin bij je eigen leden: communiceer je activiteiten in je eigen tijdschrift of nieuwsbrief. Vergeet ook zeker niet de leden zonder internet of e-mailadres.
Onderschat het belang van persoonlijke contacten niet. Ga langs bij de lagere scholen die je wil bereiken met een specifieke rondleiding voor kinderen en spreek de directeurs en leraars persoonlijk aan.
Door samen te werken met de gemeente kan je via de website van de gemeente en het gemeenteblad bekendheid verwerven. Door mee te doen aan grote publieksmanifestaties als de Erfgoeddag en de Open Monumentendag krijg je publiciteit in de brochures en op de websites van deze evenementen. Je kan ook inspelen op lokale activiteiten en bijvoorbeeld tijdens de dorpskermis een tentoonstelling organiseren.
Om de activiteiten bekend te maken in de eigen regio kan je er ook voor kiezen een flyertje in alle brievenbussen van de gemeente te verspreiden. Ga langs bij bakkers, beenhouwers, krantenwinkels, dokterspraktijken en in de bibliotheek en vraag of je daar je flyer mag achterlaten.
Mond-tot-mond reclame werkt altijd het beste. Als je vaste data hanteert, bijvoorbeeld voor de jaarlijkse tentoonstelling, dan worden deze data beter onthouden.
Tot slot is het is belangrijk om zo divers mogelijke kanalen te zoeken om jouw activiteit bekend te maken. Hoe vaker mensen iets zien, hoe beter ze het onthouden.
Tip 6: Bepaal het budget
Ga na welke kosten er aan jouw communicatie afhangen. Bekijk of deze kosten te dragen zijn door de vereniging. Anders moet je andere keuzes maken. Het is niet omdat jouw vereniging bijna geen budget heeft dat er geen goede externe communicatie kan gevoerd worden.
Tip 7: Maak een draaiboek
In dit communicatiedraaiboek lijst je op wat er moet gebeuren, wanneer dit moet gebeuren en wie voor elke taak verantwoordelijk is.
Tip 8: Evalueer
De laatste, maar misschien wel belangrijkste stap is de evaluatie van je communicatie. Ga hierbij na of je doelstellingen (tip 3) zijn bereikt. Bekijk wat er goed gelukt is en wat er misschien beter kan. Wees kritisch en stel je doelen bij wanneer nodig.
Creatief met erfgoed: op zoek naar ideeën om cultureel erfgoed te presenteren
Tijdens Erfgoeddag 2012 werden maar liefst 800 verschillende activiteiten georganiseerd. Echter, wanneer we inzoomen op het type activiteit, dan blijkt dat precies de helft daarvan tentoonstellingen en rondleidingen zijn. Wanneer we ook lezingen, publicaties en film- of multimedia-presentaties meerekenen, dan zitten we al snel aan een flinke 60% van de activiteiten. Anders gesteld: 3 op 5 activiteiten mogen we vanuit hun werkvorm bekeken als ‘klassiek’ beschouwen. Klassiek in de betekenis van ‘zoals gebruikelijk’ en ‘conventioneel’. Waarom zouden we ook experimenteren met werkvormen tijdens evenementen? Of waarom zouden we meer creativiteit in onze structurele activiteiten brengen? Waarom zouden onze tentoonstellingen en rondleidingen aan verfrissing toe zijn? Het antwoord kan nochtans eenvoudig zijn: dromen we er immers allemaal niet van om een passie-voor-het-leven aan te wakkeren bij net die ene bezoeker? Of om de meest onverschillige passant te laten opkijken en naar adem te doen happen?...
Dit artikel is een onverbloemd pleidooi voor meer variatie in gehanteerde werkvormen in de publieksgerichte activiteiten in het cultureel erfgoedveld. Moeten we dan al onze ‘klassieke’ activiteiten loslaten? Zeker niet. Maar laat ons beetje bij beetje verkennen wat allemaal tot de mogelijkheden behoort.
De archeologiedagen: ideeën en tips om een activiteit te organiseren
Bladwijzer 24: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen maart 2019 • 24
Het werk stopt natuurlijk niet na de opgraving. De vondsten worden opgeslagen in een depot en de archeoloog maakt een rapport op van de opgraving. Vondsten die er erg aan toe of bijzonder zijn, worden vaak gerestaureerd door specialisten. De rapporten en de depots zitten boordevol interessante verhalen, maar het grote publiek weet ze nog niet te vinden. Om het publiek op een leuke manier kennis te laten maken met de vele aspecten van archeologie worden de Archeologiedagen georganiseerd.
Je kan op tal van manieren het lokaal archeologisch erfgoed in de kijker zetten tijdens de Archeologiedagen. Een tentoonstelling, een archeologische wandeling of fietstocht, een archeologisch marktkraam, ... Het behoort allemaal tot de mogelijkheden. Laat je inspireren door een aantal tips in dit artikel.
Een beestige schattenjacht in het gemeentearchief van Zele
In het hart van Zele – in de kelders van het gemeentehuis – ligt het gemeentearchief. Hier wordt niet alleen het rijke verleden van de regio bewaard, maar ook nieuwe herinneringen gecreëerd. Dit gebeurde op een wel heel bijzondere manier tijdens Erfgoeddag 2023, met het thema “Beestig Erfgoed”. Intergemeentelijk archivaris Liese en erfgoedvrijwilliger Annet ontwikkelden een speelse en originele schattenjacht die zowel jong als oud wist te verrassen.
EEN BEZOEK AAN HET GEMEENTEARCHIEF VAN ZELE
Het gemeentearchief van Zele bewaart heel wat waardevolle documenten en artefacten, maar het heeft geen eigen archiefwerking. Liese, die zes gemeenten in de regio bedient, kan niet zonder de steun van een toegewijd team vrijwilligers. Deze vrijwilligers, elke van andere pluimage, vormen het kloppende hart van de werking. Zij zetten zich met passie en creativiteit in voor het toegankelijk maken van erfgoed voor het brede publiek.
Annet, de nieuwste aanwinst in het team, bracht na haar loopbaan als ergotherapeut, een frisse wind in het archief. Ze kwam hier terecht om iets totaal anders te doen, maar weet haar creatieve stempel te drukken. Liese is meer praktisch ingesteld, maar samen vullen ze elkaar aan. Dat geldt ook voor het volledige Zeelse vrijwilligersteam, terwijl Liese zorgt dat alles binnen de lijntjes van de wetgeving en praktische haalbaarheid blijft.
HET ONTSTAAN VAN EEN BEESTIGE SCHATTENJACHT
Het idee voor de schattenjacht tijdens “Beestig Erfgoed” ontsproot gaandeweg. Eerst was het de bedoeling om een escapespel te maken, maar dit evolueerde snel naar een originele schattenjacht doorheen het archief, waarbij kinderen de hoofdrol speelden. Het doel? Het archief op een speelse manier in kaart brengen en de schatten die het archief te bieden heeft, letterlijk en figuurlijk, ontdekken.
Annet – met ervaring in sport en spel – en Liese haalden hun inspiratie uit de archiefstukken zelf. Ze stelden zich vragen als: “Wat is plezant?” en “Kunnen we er iets mee doen?”
Zo ontstonden er creatieve, kindvriendelijke opdrachten zoals het puzzelen van een kopie van een “hanenaffiche” uit 1920 en de zoektocht naar een “aangetaste archiefdoos” in het rolarchief. Uitdagend bleken ook speelse opdrachten zoals het bij elkaar sprokkelen van lichtgevende letters in een donker hondenhok of het zoeken naar een hint dat verstopt zat in de buik van een knorrig speelgoedvarkentje. Kopieën van de kermis van 1895 (mét “veemerkt”) zorgden dan weer voor de puzzelstukjes in oude vogelkastjes.
EEN BUDGETVRIENDELIJKE EN CREATIEVE AANPAK
Met een beperkt budget moesten Annet en Liese creatief zijn. Ze maakten gebruik van wat er al voorhanden was: materialen van thuis, zoals de oude vogelkastjes, kippen uit papier maché en restmateriaal dat anders in de vuilnisbak zou belanden. Deze aanpak zorgde ervoor dat de schattenjacht niet alleen uitdagend en leuk was, maar ook duurzaam en budgetvriendelijk.
Naast de schattenjacht was er ook een tentoonstelling met archiefstukken over beesten te ontdekken in het archief. De combinatie van de twee maakte het evenement een onvergetelijke ervaring voor zowel kinderen als hun ouders.
WAT HEBBEN ZE GELEERD?
Hoewel de opkomst bescheiden was – ongeveer 15 kinderen, vergezeld door ouders of grootouders – was de feedback positief. Voor het evenement hadden ze promotie gemaakt via de gemeentebrochure “De Zelenaar”, affiches, Dijk92, Facebook en de UIT-databank. Reclame genoeg, dus. Toch realiseerden ze zich dat ze misschien niet de juiste communicatiekanalen hadden gebruikt. Volgende keer willen ze bijvoorbeeld jeugdbewegingen en scholen betrekken om een bredere doelgroep te bereiken. Ook was het maken van een draaiboek voor het spel een waardevolle les, zodat ze in de toekomst dezelfde blauwdruk kunnen gebruiken voor soortgelijke activiteiten.
ZELENASSEN DOEN HET VOOR DE EERSTE KEER!
Het gemeentearchief van Zele blijft zich inzetten rond publiekswerking en kijkt al uit naar het volgende evenement. Vanaf 29 augustus kan je er terecht voor een tentoonstelling rond vrouwenstemrecht, een thema dat aansluit bij de lokale verkiezingen in oktober. Net zoals bij “Beestig Erfgoed” kunnen bezoekers een creatieve en informatieve ervaring verwachten. Ga dus zeker eens langs!
ERFGOED TOEGANKELIJK VOOR IEDEREEN
Deze inspirerende projecten bewijzen dat erfgoed niet alleen bewaard hoeft te worden, maar ook beleefd kan worden. Dankzij de inzet van deze Zeelse vrijwilligers en de deskundige begeleiding van Liese, wordt erfgoed toegankelijk en aantrekkelijk gemaakt voor iedereen.
WAAROM SAMENWERKEN MET JEUGDBEWEGING TIJDENS ERFGOEDDAG?
Nergens zijn jeugdbewegingen zo groot en populair als in Vlaanderen. Het is een kenmerk van onze samenleving en het zit in onze cultuur ingebakken. Jeugdbewegingen zijn springlevend cultureel erfgoed. Door samen met jeugdbewegingen speelse erfgoeddagactiviteiten uit te werken, creëer je een erfgoedreflex bij de jeugdbewegingen én bereik je een nieuw en jonger publiek.
TIP 1: ZET EEN ORIGINELE TENTOONSTELLING OP POTEN
Een tentoonstelling met thema ‘spelen’ rijmt volledig met het thema Game On! Contacteer de lokale jeugdbewegingen en breng samen een verhaal tot leven met sprekende stukken en ludieke opstellingen. Hang foto’s aan wasdraden van een gesjorde constructie, plaats oude spelattributen op rekken uit het materiaalkot, boots de klank van waterspelletjes na… Ook de plek spreekt voor zich: er bestaat namelijk geen betere expolocatie dan de jeugdbewegingslokalen.
Maak je tentoonstelling aantrekkelijk voor jong én oud met interactieve elementen! Laat bezoekers spelnamen koppelen aan de juiste foto’s of spelmaterialen. Aan het einde van de tentoonstelling kan je een vriendenboekje neerleggen als gastenboek. Hierin kunnen bezoekers vertellen wie ze zijn en welk spel van de jeugdbeweging hen het meest is bijgebleven. De ingevulde boekjes kun je later bundelen tot een bijzonder aandenken.
TIP 2: BRENG HET VERLEDEN TOT LEVEN VIA EEN ERFGOEDSPEL
Zet samen met een jeugdbeweging een doe-activiteit op en maak zo komaf met het stoffige karakter van erfgoed. Speel Cluedo met personages uit het verleden, gebruik oude spelattributen als moordwapens en ga op zoek naar locaties waar verhalen en tradities aan verbonden zijn. Of stel vragen over het jeugdbewegingsverleden tijdens een zelfgemaakte versie van Trivial Pursuit. De vragen kunnen gaan over spelen uit het verleden, maar ook over het heden. Zo sla je de brug tussen tradities en vernieuwingen.
Deze voorbeelden zijn lang niet de enige opties. Met een beetje creativiteit kan van ieder spel een erfgoedspel maken. Denk maar aan levende Stratego, een tienkamp, … Een duik in het verleden hoeft geen saaie bedoening te zijn!
TIP 3: COÖRDINEER MUZIEK- VENDEL- OF WIMPELEVENEMENTEN VOOR JONG EN OUD
Op Erfgoeddag staan ook sport, techniek en vaardigheid centraal. Verzamel verschillende generaties die deel uitmaak(t)en van de muziekkapel, vendel- of wimpelgroep. Zijn de technieken geëvolueerd? Zijn sportfeesten vandaag nog hetzelfde als 50 jaar geleden? Door jong en oud samen te brengen, kan je hier veel over bijleren. Zo organiseerde Oud KLJ Reet ooit een retro-sportfeest waar verschillende generaties vendeliers en wimpeliersters samenkwamen en het beste van zichzelf gaven.
TIP 4: GA NA HOE VAARDIGHEDEN EN TECHNIEKEN EVOLUEERDE
Sjorren, oriënteren, survival, bushcraft, EHBO, … het zijn allemaal technieken of vaardigheden. Tegenwoordig sjorren veel jeugdbewegingen of organiseren ze droppings, maar dat was niet altijd zo. Wist je bijvoorbeeld dat de Chiro bij haar ontstaan niet mocht sjorren en geen overlevingstechnieken aanleerde om de vrede met de Scouts te bewaren? Vandaag zit dat helemaal anders.
Het is daarom boeiend om in de geschiedenis van de verschillende lokale jeugdbeweging te duiken en meer te leren over hun technieken. Werd er altijd al een zwembad gesjord op kamp of is dat iets nieuws van de laatste jaren? Hoe verliepen de trektochten van de lokale jeugdbeweging toen de GPS nog niet bestond? Ga eens op tocht met een oud-Scout, oud-JNM-er, … en vraag raak!
Jong gespeeld, is ook oud geleerd! Laat verschillende generaties oud-leiding (bijvoorbeeld uit dezelfde familie) de spelregels uit hun tijd uitleggen tijdens een retro-spelnamiddag of -avond. Zoiets nodigt ook uit om na te denken over wat oude en nieuwe spelen verbindt en onderscheidt.
Zin in iets meer dan een spelavond? Maak er een groot speelweekend van waarin verschillende generaties met elkaar spelen. Inspiratie opdoen naar oude spelen kan via de retro spelfiches van de Chiro.
TIP 6: MAAK EEN TIJDSCAPSULE
Spelen van vandaag, zijn het erfgoed van morgen. Maak samen met de lokale jeugdbewegingen een tijdscapsule die kan dienen als toekomstig ‘erfgoedarchief’. Welke spelen worden vandaag vaak gespeeld? Welke originele variaties van een bestaand spel bestaan er allemaal? Schrijf het op en bewaar het voor de volgende generatie(s). Wie weet kunnen ze de tijdscapsule op een Erfgoeddag ver in de toekomst weer bovenhalen en gebruiken!
Zorg dat de tijdscapsule de tijd overleeft, anders is het een verloren moeite. Verpak de tijdscapsule in zuurvrij zijdepapier i.p.v. in krantenpapier of plastic. Bewaar de capsule in een donkere en niet-vochtige ruimte: een kelder die elk jaar wel eens overstroomt is dus geen goede locatie. Jullie plaatselijke heemkundig museum of documentatiecentrum kan wel een goede optie zijn.
Maak een officieel moment van de overhandiging of het opbergen van de tijdscapsule en laat jeugdbewegingsleden getuigen over waarom ze hun spelen en eventueel bijhorende objecten willen bewaren voor de toekomst.
HANDIGE LINKS
FARO bundelde inspiratie en ideeën voor Erfgoeddag 2025. Surf snel naar hun website.
Ben je op zoek naar extra ideeën of weet je niet goed met welke partners je kan samenwerken? Regionale coördinatoren zoals de erfgoedcellen helpen je met plezier verder!
Hoe betrek je jongeren bij je erfgoedactiviteit voor jongeren?
(c) Glenn Verberck
Jongeren zijn de bezoekers van morgen, de vrijwilligers van morgen of misschien de toekomstige medewerkers van jouw erfgoedorganisatie. ‘Hoe jongeren bereiken?’, het is en blijft een actuele vraag die bij veel – grote én kleine – organisaties leeft. In deze praktijktip geven auteurs van Bamm! concrete tips over hoe je jongeren kan betrekken bij het organiseren van je erfgoedactiviteit.
Waarom zou een erfgoedorganisatie samenwerken met jongeren?
Als organisatie kan je investeren in jong talent. Dat jong talent brengt nieuwe inzichten met zich mee. Jongeren kijken op een andere manier naar kunst en erfgoed. Deze meerstemmigheid is een meerwaarde, zeker in de huidige maatschappij. Hoe meer verschillende mensen je kan bereiken, hoe beter. Je ontdekt nieuwe hoeken van je bestaande erfgoed.
Je kan niet inspelen op een doelgroep of deze aantrekken zonder te luisteren naar hen. Leer hen iets bij, maar laat hen jou ook iets bijleren. Door samen te werken met jongeren is het gemakkelijker om andere jongeren aan te spreken. Je krijgt een groter bereik en zij vergroten jouw naamsbekendheid.
Het is belangrijk om bewust te zijn van jouw beweegreden en deze ook scherp te stellen. Jongeren zijn meer dan een promotool of doelgroep in je beleidsplan. Er is een onderscheid tussen het duurzaam willen betrekken van jongeren in een organisatie en een quota afvinken. Bij het samenwerken met jongeren is het essentieel om diepgang te creëren met interactie en meerwaarde voor beide kanten.
Bouwstenen voor een erfgoedactiviteit met jongeren
Een kant en klaar bouwpakket voor jongerenparticipatie bestaat niet. Wat we wel kunnen geven zijn 6 bouwstenen die een sterke fundering maken voor het betrekken en bereiken van jongeren. Niet elke activiteit kan voldoen aan alle 6 bouwstenen. Dat is ook geen vereiste. Zolang je als erfgoedliefhebber deze bouwstenen in je achterhoofd houdt zal je betere slaagkansen hebben in het bereiken van jongeren.
BOUWSTEEN 1: VERHALEN
Erfgoed en heemkunde bestaan uit verhalen. Ze zijn meer dan stoffige voorwerpen of oude gebouwen. Deze verhalen zijn de sterkte van jouw werking. Ga (samen) op zoek naar verhalen die jongeren prikkelen.
Waar we bij kinderen (tot 12 jaar) vaak in een schoolse verhalende context zitten, dagen we je uit om bij jongeren niet weg te kijken van de spannende verhalen. Hun leefomgeving bestaat uit streamingdiensten, films en boeken met verhalen die niet schuw zijn van drama, controverse of gruwelijke thema’s.
Verhalen over kasteelheren die vreemdgaan met kamermeisjes, heksenvervolging en verzet tijdens de oorlog zijn verhalen die jongeren prikkelen. Deze thema’s zijn ook door te trekken naar hun eigen leefwereld.
BOUWSTEEN 2: VERBORGEN PARELS
Een verborgen parel (in het Engels = hidden gem) is een trend onder jongeren op de social media platforms TikTok en Instagram. Een hidden gem is een “verborgen” plaats die mooi of verbazingwekkend is.
Jongeren zijn vanaf hun puberteit veel bezig zijn met wat anderen van hen vinden. Als jongere willen ze zich als individu loskoppelen van de massa. Ook in het zoeken naar belevingen zijn ze op zoek naar iets uniek. Als je naar Parijs gaat weet iedereen dat de Eiffeltoren te bezoeken is, maar een pittoresk steegje of mooi stadstuintje zal hen die unieke ervaring geven.
Hoe kan jij als erfgoedliefhebber jongeren deze ervaring geven? Kijk eerst eens in het lokale erfgoed welke mooie parels jij hebt van gebouwen, natuurdomeinen of kleine unieke ervaringen. De voorbeelden die jongeren geven zijn bijvoorbeeld De Vlaeykensgang in Antwerpen of de Kruidtuin in Leuven. Dit zijn locaties die jongeren toevallig ontdekken en als uniek ervaren.
Stel dat je geen locatie vindt, kan je er ook zelf een creëren. Boeken lezen is weer hip bij een groot deel van de jeugd. Leg wat zitzakken en boeken op een rustige plek en creëer zo een hidden gem. Locaties die anders niet toegankelijk zijn en eenmalig wel, hebben ook een grote aantrekkingskracht, zoals de Conscience bibliotheek in Antwerpen.
BOUWSTEEN 3: SPELFACTOR
Als je de verhalen en unieke ervaring kan koppelen aan een spelfactor ben je bezig met het bouwen van een totaalbeleving. Deze spelfactor is een manier om het stoffige karakter van erfgoed weg te blazen. Je kan hierbij op twee manieren aan de slag gaan.
Je kan spelfactor toevoegen die uit de leefwereld van jongeren komt. Bijvoorbeeld een silent disco (een fuif met koptelefoons) in een erfgoedlocatie. Zo breng je hun leefwereld in contact met de jouwe.
Je kan de verhalen van je erfgoed omzetten naar een spelfactor. Nodig een jeugdbeweging uit om een gigantisch moordspel of stratego te spelen op jouw locatie met personages uit de lokale geschiedenis. Organiseer een workshop waarin je lokale ambachten op maat presenteert. Bijvoorbeeld pizza’s bakken met zelfgemalen meel uit de molen.
BOUWSTEEN 4: DEELBAARHEID
Een ervaring moet op twee manieren deelbaar zijn.
De eerste manier om een ervaring deelbaar te maken is door samen te gaan. Jongeren komen zelden alleen. Ze zullen in groepjes komen. Dit heeft op lange termijn een sneeuwbaleffect. Laat jongeren hun vrienden meenemen. Dan zal de groep groeien.
De andere manier om een ervaring deelbaar te maken is via sociale media en foto’s. Beide zijn een groot onderdeel van de leefwereld van jongeren. Geef jongeren de kans om leuke en mooie foto’s te maken. Ook dit kan je als organisator in de hand werken. Door het plaatsen van spiegels of een fotobooth zet je jongeren subtiel aan tot het maken van een foto. Daarnaast kan je door lampenslingers als decoratie of symmetrie in architectuur ook mooie hotspots maken voor een foto.
(c) Timo Vergauwen
Een belangrijke kanttekening: ga in gesprek met jongeren. Wat voor jou een heel leuke fotobooth is kan voor jongeren al snel als kinderachtig ervaren worden. Als jongeren te hard het gevoel krijgen dat je ze pusht zal het eerder averechts werken. Daarom is dialoog met hen zeer belangrijk.
BOUWSTEEN 5: AUTHENTICITEIT
“Jow jow jow, kom ff chillen op onze lit tentoonstelling.”
Deze quote is het voorbeeld van hoe het niet moet. Als lezer voel je zelf ook aan dat dit niet natuurlijk aanvoelt. Voor jongeren is dit ook zo. Een eerste deel van authentiek zijn is je communicatie. Gebruik geen jongerentaal naar hen toe. Jongeren doorprikken snel je bubbel. Maak je taal laagdrempelig en helder, maar blijf jezelf.
Omarm ook (kleine) veranderingen. De waarden van erfgoed en jongeren komen vaak overeen. Kijk naar de waarden “ambachtelijk, duurzaamheid en lokaal”. Jongeren zijn hier ook mee bezig. Deze waarden bouwen bruggen tussen erfgoed en jongeren. Naast de waarden die je deelt met jongeren brengen zij ook nieuwe interessante invalshoeken mee. Sommige van deze invalshoeken vragen veranderingen in je organisatie, sta hiervoor open en durf het gesprek aan te gaan.
BOUWSTEEN 6: PARTICIPATIE
De belangrijkste bouwsteen van de fundering is de laatste: participatie. Maak niets voor jongeren, zonder hen te betrekken. Zonder jongeren te betrekken, zal je hen niet bereiken. Hieronder staan de verschillende soorten participatie uitgelegd. Ga samen op zoek naar welke vorm het beste bij jou en je organisatie past.
Wat is participatie?
De grootste veranderingen om jouw doelgroep te bereiken zullen ontstaan als je hen echt de touwtjes in handen geeft en een kader biedt waar ze in alle veiligheid hun stempel kunnen achterlaten. Niemand weet beter wat de doelgroep aantrekt dan de doelgroep zelf. Hoe meer je hen actief kan betrekken in alle stappen van het proces, hoe meer inzichten ze hebben in je project. Zij weten wat er speelt in hun leefwereld en hoe hierop in te spelen.
Participatie is meer dan interactie. Het doel is een zinvolle interactie waar relevante informatie uit voortvloeit en nadien iets mee gedaan wordt. Het gaat om het actief betrekken van een doelgroep bij jouw werking en project. Het beste motto dat we kunnen meegeven is: VOOR en DOOR jongeren.
PARTICIPATIETRAP
Om verschillende vormen van het betrekken van jongeren te duiden maken we gebruik van de participatietrap van Pimento. In dit overzicht van Pimento brengen ze gradaties in beeld met op de ene as de invloed van je organisatie op het eindproduct en aan de andere as de invloed die jongeren hebben op jullie eindproduct. De ene soort participatie is niet beter dan de andere. Het is voornamelijk een zoektocht voor jou als organisatie om te kijken welke soort participatie het beste bij jou past.
(c) Pimento
Je kan voorbereidend aan de slag met jongeren door hen te betrekken als informant, dan vraag je vrijblijvend hun mening en verwerken jullie deze als organisatie. Dit is een heel laagdrempelige vorm van participatie.
Voorbeeld: Bij de Vlaamse Jeugdraad doet men bevragingen bij jongeren op straat om informatie in te winnen over onderwerpen die spelen bij de jeugd. Ze gaan een kwartiertje tot een halfuurtje op straat staan en spreken passanten aan. Dit is een korte interactie.
Als adviseur zullen jongeren input en ideeën genereren voorafgaand, tijdens en na het product. Hun rol is dus minder vrijblijvend, ze doorlopen het hele proces als adviseur op de aangewezen topics. Jij bevraagt jongeren en neemt hun advies ter harte.
Voorbeeld: Hidrodoe, belevingscentrum over kraantjeswater in Herentals, ging samen met enkele lokale scholen in zee. Ze gingen hun waterspeelplaats hertekenen en vroegen aan kinderen hoe zij deze speeltuin zouden zien. Dit is een langdurig traject.
Als co-producent werken jongeren ook actief mee aan het proces van het product. Jongeren leggen dan mee de krijtlijnen. Je geeft hen de eindbeslissing over een deel van het eindproduct.
Voorbeeld: Voor Erfgoeddag bundelden verschillende erfgoedcellen uit de Kempen (Noorderkempen, Voorkempen en Stuifzand) hun krachten. Ze ontwikkelden het boekje Beestig, over Beestige verhalen uit de Kempen. Voor de illustraties klopten zij aan bij een secundaire school in Turnhout bij de opleiding Illustratie. De leerlingen kregen als coproducent carte blanche over de vormgeving en illustraties bij de erfgoedverhalen.
De mogelijkheid waarbij je de jongeren de meeste zelfstandigheid geeft is de rol als medebeslissers of beslisser. Op deze manier is het traject voor en door jongeren ontwikkeld. Je coacht jongeren, maar zij maken de beslissingen. Als medebeslisser of beslisser nemen zij zelf contact op met leveranciers en beslissen ze zelf hoe het traject zal lopen.
Voorbeelden:
Erfgoed Viersprong, een lokale erfgoedorganisatie in regio Melle, contacteerde samen met Histories enkele scholen uit hun regio. Hieruit kwam een groepje geëngageerde jongeren die samen met de erfgoedorganisatie activiteiten uitwerkten rond de Eerste Wereldoorlog. De jongeren kwamen met het idee om grond uit Passendale over te brengen naar hun lokaal kerkhof als symbolisch teken. Dit was het startschot van verschillende activiteiten.
Het Yper Museum liet een groepje 17-jarigen los op hun collectie. Het eindresultaat? De tentoonstelling Louise Edith. Deze tentoonstelling is volledig gemaakt door jongeren. De inhoud, scenografie, collectie en volledige tentoonstelling is gekozen en gemaakt door de jongeren.
Goed om te weten:
Participatie is als een trap, de ene trede is niet beter dan de andere, het doel hangt af van hoe je jongeren betrekt.
Stel verwachtingen juist in het begin: beloof niet de rol van beslisser om dan uiteindelijk niets te doen met hun input. Dit zorgt voor frustraties.
De rollen kunnen verschuiven doorheen het project: soms hebben jongeren nood aan meer begeleiding, bespreek dit en pas dit met wederzijds akkoord aan.
Open communicatie is heel belangrijk.
STAPPENPLAN VOOR PARTICIPATIE
STAP 1
Stel doelen op
Wat wil jij bereiken met het participatieproject? Hou hier ook rekening met het groeiproces van de jongeren, focus niet enkel op het eigen belang van de organisatie. Idealiter worden de jongeren ook al mee betrokken in dit proces zodat de beweegredenen van het begin goed afgestemd zijn.
Zorg voor een draagvlak in de organisatie
Wanneer je aan de slag gaat met een jongerenwerking is het belangrijk dat er binnen de organisatie een draagvlak is om dit te ondersteunen. Is iedereen bereid om hier actief mee aan de slag te gaan, wie is het aanspreekpunt, de begeleider, is er een budget voor het project? Zorg dat de verwachtingen bij iedereen binnen je erfgoedorganisatie hetzelfde zijn.
Denk op de lange termijn
Vermijd vluchtige samenwerkingen of eenmalige schoolbezoeken om jongeren duurzaam te betrekken. Wat kan er op lange termijn structureel in de werking geïmplementeerd worden om de toetreding van jongeren te vergemakkelijken? Jongeren hebben tijd nodig, je zal bij je eerste activiteit slechts een klein groepje bereiken.
STAP 2
Zoek jongeren
(c) Bamm!
Gebruik hiervoor de kanalen waar jongeren te vinden zijn en kanalen die bij jou als organisatie passen. Communiceer helder. Hou het licht, zorg voor een gezonde portie humor (maar zonder het gevoel te geven dat je hun niet serieus neemt). Indien je hier zelf niet de kennis van hebt kan je ook hier al jongeren betrekken om de kanalen te beheren en de wervingstekst uit te schrijven. Spreek gerust familieleden of kinderen van collega’s aan om de tekst na te lezen. Jongeren weten als de beste wat wel en niet werkt.
Selecteer jongeren
Je hoeft je vrijwilligers niet enkel te gaan halen in de vijver van geschiedenisstudenten en kunsthistorici. Elke jongere met een interesse voor jouw onderwerp en erfgoed is een jongere die jij nodig hebt. Kijk ook naar wat zij kunnen en hoe hun vaardigheden jou kunnen ondersteunen. Niet elke vrijwilliger toont hetzelfde engagement. Sommigen starten hun engagement heel klein en dat is oké.
Krijgen ze een vergoeding?
Denk goed na over hoeveel tijd je van de jongeren vraagt. Op welke manier kan je hen vergoeden? Dit kan financieel, maar dat is zeker geen must. Er zijn verschillende andere manieren om jongeren te waarderen in dat wat zij doen. Bijvoorbeeld een uitstapje, iets om te eten tijdens de vergaderingen, een aanbeveling op hun cv als ze net afstuderen, terugbetaling van hun trein- of busticket… Laat de jongeren het belang van hun aanwezigheid voelen, zodat zij betrokken en gemotiveerd blijven.
Afspraken maken
Afspraken maken is de kern van samenwerkingen. Maak alles helder en duidelijk zodat iedereen vooraf goed weet hoe de vork in de steel zit. Dit is belangrijk om frustraties in de toekomst te vermijden.
STAP 3
Als je aan de slag gaat met jongeren, gooi je ze best niet in het diepe. Geef hen een kader waarbinnen ze kunnen werken.
Begeleid en coach de jongeren en vrijwilligers hier in. Zorg voor een taakverdeling, wie volgt de jongeren op en wat zijn de concrete taken van de jongeren?
Tot slot is het heel handig om een einddoel aan je project te knopen. Een feest of expo is leuk om naar te werken.
STAP 4
Hoe trek ik nu jongeren naar mijn activiteit? Dit begint bij je communicatie. Durf het aan om jongeren de touwtjes in handen te geven. Zij dragen hun boodschap uit naar andere jongeren. Jongeren en erfgoed zijn aantrekkelijk voor de pers, maak hier ook gebruik van.
STAP 5
Na het project evalueer je alles. Wat ging er goed? Wat kan beter? Zijn de doelen bereikt? Moeten er nieuwe doelen vastgelegd worden? De evaluatie gaat in twee richtingen. Evalueer de jongeren, maar laat ze jou ook evalueren. Ga in gesprek.
Tips en tricks om af te sluiten
LAAT JONGEREN ZICH WELKOM VOELEN
Zorg voor een goede eerste indruk. Wat ook werkt zijn volle buikjes: biedt eten en drinken aan. Eten is iets dat mensen verbindt met elkaar. Werk aan een groepsgevoel, maak ruimte om vriendschappen te laten vormen. Neem kwalitatieve pauzes en informele momenten zoals een teambuilding of een drankje achteraf. Zorg dat er geen te groot wij-zij gevoel is met de personen die het traject begeleiden.Voorzie als het kan een eigen plek, dit kan een tafel zijn of een lokaal. Maar geef ze het gevoel dat ze welkom zijn.
WERK DREMPELS WEG
Er zijn verschillende drempels die jongeren en toekomstige vrijwilligers tegenhouden om naar jou te komen. Wees hiervan bewust en ga er mee aan de slag.
Gekendheid: Zorg dat de jongeren kunnen inschatten wat te verwachten van het project, de samenkomst, de organisatie… Hoe meer info, hoe beter. Wil je jongeren in deze tijd bereiken, spreek ze persoonlijk aan.
Bereikbaarheid: Zorg dat je samenkomt op een makkelijk bereikbare locatie.
Zichtbaarheid: Maak je organisatie zichtbaar, zorg bij voorkeur dat er een onthaal of eerste aanspreekpunt is. Maar met een pijl kom je al ver.
Financiën: Zorg dat jongeren geen eigen fondsen moeten uitgeven om deel te nemen aan het project. Gemaakte onkosten betaal je best terug. Je kan ook een vrijwilligersvergoeding voorzien die deze kosten dekt.
Timing: Als je met jongeren werkt, zorg je dat je samenkomt op momenten dat zij beschikbaar zijn. Hou er rekening mee dat dit vaak na de werkuren en in weekends is. Vergeet hun examenroosters niet. Jouw agenda en die van een jongere komen vaak niet overeen.
Stel deadlines maar wees niet te streng, naast het vrijwilligerswerk hebben zij nog heel wat prioriteiten.
Auteurs: Sofie Bonné, Paulien Herck en Anton Van Dijck van Bamm!
Bamm! is een kunst- en erfgoededucatieve organisatie die ijvert voor het recht van kinderen en jongeren op cultuurparticipatie. Met hun deelmerken zorgen ze dat kinderen en jongeren van verschillende leeftijden op verschillende plekken cultuurinjecties krijgen:
Amuseevous eist samen met kinderen en jongeren (16-30 jaar) ruimte op binnen de culturele sector.
Door het ontwikkelen en begeleiden van workshops, rondleidingen en educatieve pakketten vormt Mastiek het bindmiddel tussen museum- en erfgoedverhalen en kinderen en jongeren.
ERFGOED IN DE PRAKTIJK
Deze praktijktip kwam naar aanleiding van de vormingsreeks ‘Erfgoed in de Praktijk’. ‘Erfgoed in de praktijk’ is het gezamenlijk vormingsaanbod van Histories, FARO, Stichting Open Kerken en Davidsfonds. In het kader van een aantal evenementen (Erfgoeddag, Nacht van de Geschiedenis en Open Kerkenweekend) organiseren deze partners laagdrempelige workshops die de deelnemers helpen bij de organisatie van hun activiteiten naar aanleiding van die erfgoedevenementen. Zo waren er al cursusavonden rond tentoonstellingen voor beginners, het promoten van activiteiten, ideeën genereren om een erfgoedverhaal te presenteren en interactief rondleiden.
Hoe organiseer ik sociale en toegankelijke erfgoedactiviteiten? Cultuur voor en door mensen in armoede
Bladwijzer 20: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen september 2017 • 20
Bovenstaande titel was de titel van een vorming binnen de reeks 'Erfgoed in de praktijk' tijdens het najaar van 2016. Maar over wie gaat het als we denken aan 'sociaal' en 'toegankelijk'? Hoe maken we een erfgoedverhaal voor iedereen? Mensen in kwetsbare situaties blijken weinig tot niet aan erfgoed te participeren. Voor welke kwetsbare mensen willen en kunnen we werken? Deze groepen zijn erg verscheiden, daarom werd in de vorming de focus gelegd op mensen in armoede. Hoe sluiten we hen in, in plaats van uit? Hoe ontginnen we dit potentieel? En wat kunnen erfgoedorganisaties voor hen betekenen?
Kinderen toegelaten: hoe organiseer je een gezinsvriendelijke erfgoedactiviteit?
Verschillende studies toonden reeds aan dat de kans op cultuurparticipatie bij volwassenen veel groter is wanneer zij al op jonge leeftijd deelnemen aan culturele activiteiten. Uit de analyse van de cijfers van de participatiesurvey 20141 blijkt bovendien dat cultuuractieve ouders hun kinderen (vooral kinderen uit de leeftijdsgroep 6 -12 jaar) ook frequent meenemen naar culturele activiteiten. 2 Steeds meer culturele instellingen zetten dan ook in op activiteiten voor gezinnen met kinderen: spelkoffers, gezinsparcours en speurtochten in musea, gezinsvoorstellingen op zondagnamiddag in cultuurcentra, theaterstukken met een dubbele bodem en verhaallijn voor zowel ouders als kroost.
Om lokale erfgoedorganisaties en deelnemers aan erfgoedevenementen als Erfgoeddag, Open Monumentendag en Open Kerkendagen te helpen bij de organisatie van hun eigen gezinsvriendelijke activiteit werd in het najaar van 2015 in alle Vlaamse provincies de vormingsavond ‘Kinderen Toegelaten’ ingericht. Die vormingen, begeleid door Chris Ferket van Mooss vzw, werden georganiseerd in het kader van ‘Erfgoed in de Praktijk’, een laagdrempelig vormingsinitiatief van Familiekunde Vlaanderen, FARO, Heemkunde Vlaanderen, Herita en Stichting Open Kerken. Tijdens de sessies stonden de deelnemers onder andere stil bij volgende vragen: hoe ziet een gezin anno 2016 eruit? Wat zijn hun noden en wensen? Hoe kan je jouw erfgoed aantrekkelijk voorstellen aan families? Hoe verzin je een origineel intergenerationeel aanbod? Hoe begeleid je dit? Hoe promoot je jouw gezinsactiviteit? Dit artikel is een neerslag van die vorming en bevat een heleboel concrete ideeën en tips om zelf aan de slag te gaan.
Eerder verschenen in "Bladwijzer 16: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen april 2016"
Hoe promoot je jouw erfgoedactiviteit met een klein budget?
Het promoten van je erfgoedactiviteit hoeft helemaal niet duur te zijn. Met een slimme aanpak kan je zelfs met beperkte middelen een groot publiek bereiken. Hieronder vind je praktische tips die je direct kunt toepassen om jouw erfgoedactiviteit in de kijker te zetten.
ZET JE DOELGROEP CENTRAAL
Het succes van je communicatie begint bij een duidelijke doelgroep. Denk goed na over wie je wilt aanspreken en pas je boodschap daarop aan.
Wil je gezinnen, studenten of kwetsbare groepen aantrekken? Zorg ervoor dat je communicatie aansluit bij hun behoeften en laat zien waarom jouw activiteit speciaal voor hen interessant is.
Speel in op mogelijke drempels. Vermeld bijvoorbeeld dat de locatie rolstoeltoegankelijk is of dat je tentoonstelling op maat gemaakt is van (kleine) kinderen.
DE KLANTREIS: VAN BEWUSTWORDING TOT TROUWE BEZOEKERS
Elke bezoeker doorloopt verschillende fases, van bewustwording tot loyaliteit. Stem je communicatie af op deze zogenaamde ‘klantreis’ en maak handig gebruik van alle contactmomenten die daarbij horen.
Bewustwording: maak je activiteit zichtbaar via sociale media of posters die je ophangt op relevante plekken.
Overweging: benoem voordelen zoals gratis toegang, kindvriendelijkheid of unieke ervaringen.
Besluitvorming: zorg voor heldere informatie over tickets, tijden en locatie.
Bezoek: vraag aan je bezoekers om hun ervaringen te delen op sociale media of stel hen voor om zich in te schrijven voor jouw maandelijkse e-nieuwsbrief.
Loyaliteit: zijn jouw bezoekers tevreden over jouw activiteit? Dan is het waarschijnlijker dat ze jouw activiteit zélf gaan promoten bij hun vrienden of familie. Of misschien abonneren ze zich op jouw krantje of e-nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van jouw volgende activiteiten.
ZET IN OP SLIMME KANALEN
Je hoeft niet overal tegelijk te zijn, maar kies zorgvuldig de kanalen die passen bij je doelgroep. Sommige mensen kan je bijna alleen bereiken via online kanalen, met andere mensen communiceer je dan best weer via offline kanalen.
Online
Kondig je activiteit aan op je website, in je e-nieuwsbrief en via je sociale media.
Vraag aan je stad of gemeente of je activiteit ook via hun digitale kanalen verspreid kan worden.
Offline
Verspreid flyers of posters in de buurt.
Neem contact op met je lokale radiostation en maak daar promo voor je activiteit.
Vermeld je activiteit in je krantje of publicatie.
Stuur (persoonlijke) uitnodigingen naar je achterban.
Werk je samen met andere verenigingen voor de activiteit? Bundel dan je krachten op vlak van communicatie.
Tip: Herhaling werkt! Zorg dat je boodschap meerdere keren en via verschillende kanalen gezien wordt.
ZO MAAK JE JE BOODSCHAP HELDER EN AANTREKKELIJK
Sterke teksten en beelden zijn essentieel om mensen te overtuigen. Maar hoe zorg je daarvoor?
Teksten
Prikkel je publiek met wervende, concrete teksten.
Kies voor actieve en positieve zinnen.
Vermijd vakjargon en lange, ingewikkelde teksten.
Vermijd herhaling in je tekst: het is niet omdat je iets op drie verschillende manieren uitlegt dat het daarom plots helder wordt voor je lezer.
In deze blog vind je heel wat tips rond heldere taal. Met taaladvies.net schrijf je zonder moeite foutloze teksten. En de gratis AI tool ChatGPT biedt inspiratie voor wanneer je even vastzit.
Meer weten over hoe je een vlotte tekst schrijft? Deze praktijktip zet je verder op het juiste spoor.
Beelden
Gebruik opvallende beelden die de aandacht trekken.
Herkenbaarheid is de sleutel. Zet daarom mensen in de kijker. Let er wel op dat je steeds toestemming vraagt als je mensen duidelijk herkenbaar in beeld brengt.
Authenticiteit en originaliteit loont. Maak zelf foto’s met je smartphone of vraag de lokale fotoclub om hulp.
Vermijd wazige, korrelige beelden en zorg ervoor dat jouw foto’s niet te donker of overbelicht zijn.
Experimenteer met video. Sociale media platformen zoals Facebook en Instagram geven vaak de voorkeur aan korte video’s, ook wel ‘reels’ genoemd.
Ontbreek je sterke grafische skills? Met Canva wordt grafische vormgeving een fluitje van een cent. Via de gratis tool CapCut stel je eenvoudig een korte video samen. Kan je zelf geen beelden maken? Neem dan eens een kijkje op de gratis beeldbanken Pexels en Unsplash.
METEN IS WETEN
Na je activiteit is het belangrijk om te leren van je aanpak. Vraag bezoekers hoe ze je activiteit gevonden hebben en analyseer welke kanalen het meest effectief waren.
Hoe zet ik mijn erfgoedactiviteit in de kijker? 3 tips voor een vlotte, heldere tekst
Stel: je hebt maandenlang gewerkt aan een interessante, publieksgerichte activiteit. Je hebt nagedacht over het thema, in je collectie gespeurd, partners gezocht en je verhaal in een pakkende presentatie gegoten. Nu rest er je nog één ding: je activiteit promoten. En daarbij hoort een communicatieplan dat je communicatieve acties en de bijhorende timing oplijst. Een belangrijk deel van je plan zal bestaan uit tekstmateriaal. Dat plaats je op je website, in nieuwsbrieven, in je ledentijdschrift, op de blog van je stad of gemeente en op andere budgetvriendelijke promotionele kanalen.
Wij helpen je alvast op weg met tips om je teksten te laten overtuigen.
VOOR WIE?
Eerst en vooral: denk na voor je begint te schrijven. De ene lezer is de andere niet. Stel jezelf een paar vragen: wie is je (potentiële) lezer en hoeveel weet die persoon af van het onderwerp waarover je zo meteen gaat schrijven? Empathie (of inlevingsvermogen) kan je hierbij helpen. Maar – tip 1 – denk als een verkoper : wat zou je lezer kunnen interesseren in jouw aanbod dat hen aanzet tot een bezoek? Lijst je ‘verkoopsargumenten’ op: je activiteit is ab-so-luut niet te missen want …
Als je je lezer de belofte voorhoudt van een onvergetelijk bezoek moet je er wel over waken dat je je belofte ook daadwerkelijk houdt. Wees realistisch – en toch ook weer niet te bescheiden. Je activiteit mag best gezien worden!
SCHRIJVEN HOEFT NIET COMPLEX TE ZIJN
Tip 2: Hou je tekst simpel. Vermijd archaïsche taal, lange aanlopen, barokke constructies en neven- en bijzinnen. Stroeve of langdradige zinnen kunnen bij het keuzemoment van een potentiële bezoeker van doorslaggevend belang zijn.
Zoek naar het juiste evenwicht tussen informeren en werven. Daarbij kan je vele taalregisters hanteren. Belangrijk is wel dat je binnen eenzelfde tekst dezelfde toon gebruikt. Ga aan de slag met actieve, heldere zinnen die de aandacht van lezer grijpen en vasthouden. Je vermijdt best:
Passiefconstructies: zinnen met worden, kunnen, zullen, mogen, …
Naamwoordconstructies: het gebruiken van, de beleving van, het aanschaffen van, …
Ingewikkeld jargon
Woorden die je taal verzwaren: derhalve, gezien, ten gevolge, wat betreft, …
Holle uitdrukkingen: iedereen weet, steeds meer, …
SCHRIJVEN IS OOK … ORDENEN
Begin met het belangrijkste: waarom moet iemand precies je activiteit bezoeken? Beloof een onvergetelijk bezoek, een nieuwe kijk op je collectie, een verrassend verhaal, een primeur, een blik achter de schermen, … Spreek daarbij je lezer aan, stel hen vragen. Dat houdt je lezer bij de les. Ook hier gelden de klassieke verkoopstechnieken. Tip 3: probeer de aandacht van je lezer te vatten en wek hun belangstelling. Zorg dat je lezers het antwoord vinden op hun vragen en dat ze vervolgens actie ondernemen. Dat laatste kan bijvoorbeeld een vraag om bijkomende informatie zijn, een bezoekje aan je website of zelfs een deelname aan je activiteit.
Ben je klaar met je tekst? Lees hem dan luidop voor. Voel je ergens een kink in de kabel? Begin dan opnieuw, door bijvoorbeeld de volgorde van de zinnen om te draaien of de eerste zin te herschrijven. Wees kritisch voor jezelf. Vraag anderen je tekst na te lezen en laat je tekst eventueel een paar dagen rusten. Wie zei ook alweer dat schrijven schrappen is? Veel succes!
Team taaladvies is de taaladviesdienst van de Vlaamse overheid. Team taaladvies geeft voor het Nederlands advies over spelling, woordgebruik, grammatica, uitspraak, tekstconventies zoals titulatuur en adressering, formulering en stijl: www.taaltelefoon.be
Woordenlijst Nederlandse Taal – het ‘Groene Boekje’ online: www.woordenlijst.org
Deze tekst is gebaseerd op het verslag van de werkwinkel ‘Zet je activiteit in de kijker! Hoe bondig en boeiend communiceren?’ van Roel Daenen (FARO) in Binnenkrant nr. 4 van 2008.
Inspirerende erfgoedpraktijken: Innovatieve werking rond molenerfgoed in Kaulille en regio
Toon Verlaak van vzw Ovenbuur, de Kauliller Molenvrienden en Molennetwerk Kempenbroek
Al van kleins af aan is Toon Verlaak uit Kaulille gefascineerd door de verhalen achter lokale molens en het molenambacht. Die verhalen wil hij graag doorgeven aan de volgende generaties. In deze podcast stelt hij vanuit het Molenhuis in Kaulille drie erfgoedorganisaties voor: De Kauliller Molenvrienden, Molennetwerk Kempenbroek en vzw Ovenbuur. Deze organisaties delen dezelfde rode draad en werken nauw samen. Hun gemeenschappelijk doel is om het verhaal ‘Van graan tot brood’ te vertellen aan de nieuwe generaties om zo jonge mensen warm te maken rond molenerfgoed. Dankzij hun innovatieve en grensoverschrijdende werking, won Molennetwerk KempenBroek op de Internationale dag voor Vrijwilligers de Ingeborg Pouwels Innovatieprijs. Luister mee en ontdek hoe de organisaties te werk gaan, en hoe de verhalen hen verbinden.
De Kauliller Molenvrienden hebben een open en vlotte structuur: alle molenaars kunnen alle functies, zoals voorzitter, secretaris of penningmeester, eens opnemen op een vergadering.
Ze werkten met het Molennetwerk Kempenbroek een fietsroute uit in de Erfgoedapp rond het molenerfgoed in deze grensstreek. De molenverhalen komen zo tot leven voor de fietsers die langs de molens fietsen via (3D) filmpjes, foto’s en tekstjes.
Ze zetten actief in op het betrekken en enthousiasmeren van jongeren, want dat moet je zien als zaadjes die je plant voor de toekomst.
Beluister hier de podcast:
Dag Toon, kan je jezelf even voorstellen?
Ik ben Toon Verlaak en ik ben lid van De Kauliller Molenvrienden, Molennetwerk Kempenbroek en vzw Ovenbuur. De vereniging van De Kauliller Molenvrienden is een groep van vrijwillig molenaars die verantwoordelijk is voor het laten draaien van de Sevensmolen in Kaulille. Die groep is als eerste opgericht in 2010 door onze huidige voorzitter Ludo Achten en ikzelf. Ondertussen zijn we met een zevental molenaars en, alles bij elkaar, met een vijftiental vrijwilligers die instaan voor allerlei activiteiten. Onze organisatie bestaat dus uit twee groepen. Enerzijds zijn dat de Molenaars, die een officieel diploma molenaar behaald hebben. Zij laten de molen draaien en geven ook rondleidingen in de molen. Anderzijds is er een groep sympathisanten, die ons ondersteunen als er iets te doen is bij de molen. Dat zijn over het algemeen familieleden en buren van de molenaars, die bijvoorbeeld een handje komen toesteken tijdens onze jaarlijkse molenfeesten. Alle molenaars zijn gelijk voor de wet. Dat wil zeggen dat alle functies, zoals voorzitter, secretaris, penningmeester, in elkaar overlopen. We kunnen zo allemaal eens voorzitter, secretaris of penningmeester zijn op een vergadering. Die structuur is wat opener en vlotter.
Molennetwerk Kempenbroek is in 2015 opgericht door enkele molen-enthousiastelingen, molenaars en gidsen en heeft als doel om het molenerfgoed in de regio op de kaart te zetten. We richten ons vooral op het fietstoerisme en op de lokale bevolking die met de fiets eens iets anders wil zien. We werken met de Erfgoedapp van FARO en hebben op die manier een virtuele laag boven op het aanzicht van de molen gelegd. Via de app vertellen we de verhalen over de verschillende molens, met (3D) filmpjes, foto’s, tekstjes ...
We geven bij wijze van spreken de sleutel van de molenpoort in handen van de mensen die langs de molen fietsen. Van de groep van Molennetwerk Kempenbroek komen dus een aantal van de vrijwilligers van omliggende molens. Dat zijn niet de typische molenaars, dat zijn mensen met een achtergrond, zoals journalist, schooldirecteur …, die het nut inzien van een breder samenwerkend verband over de grenzen heen.
Als derde vereniging zetelt hier de vzw Ovenbuur. Het idee voor de vereniging is gegroeid tijdens een van onze molenfeesten, onder lokale bakkers tijdens het drinken van een lokaal biertje. Dan ontstaan de beste ideeën. (glimlacht) Het idee luidde: “Wat als we hier bij de molen eens een stenen Kempische bakoven bouwden?” Daarbij willen ze de rijke Kempische bakcultuur, die eigenlijk een bakcultuur is van duurzaamheid en armoede, bewaren en verder doorgeven aan onze nakomelingen. De ovenbuur-gedachte stamt uit de tijd van de oprichting van de poederfabriek hier in Kaulille.
Ovenburen zijn mensen die gebruik maken van dezelfde bakoven. Bij de oprichting van de poederfabriek in 1882 hier in Kaulille, kwamen er heel wat gespecialiseerde fabrieksarbeiders uit West- en Oost-Vlaanderen naar hier, maar die mensen konden geen brood kopen, want hier waren geen bakkers. Dus bouwde de fabrieksdirectie voor iedere vijf arbeidershuisjes ook een bakoven. Die mensen maakten van dat wekelijkse bakken gebruik om lief en leed te delen rond de warme bakoven. Dat verhaal heeft ons geïnspireerd om na de coronaperiode mensen uit de gemeenschap terug samen te brengen. Dat heeft er toe geleid dat we tijdens die periode dat idee terug opgepakt en uitgevoerd hebben. We hebben een crowdfunding georganiseerd om de haalbaarheid van het project af te toetsen in het dorp, en dat is zo geweldig goed meegevallen dat we ervan overtuigd zijn dat dat idee gedragen wordt door de gemeenschap.
En ik moet zeggen, het lukt vrij goed. Er beginnen zich gemeenschappen te vormen rond de bakoven van mensen die samen komen bakken. Wij geven hen de faciliteiten. Er is zo bijvoorbeeld altijd een bakker aanwezig om de procedure uit te leggen, zoals het aanleren van het kneden, en er zijn stokers die de oven warm houden. Het gaat allemaal heel langzaam en mensen hebben de tijd om met elkaar te praten, en dat is de bedoeling. Het doel is niet belangrijk, maar de weg ernaar toe wel.
Waarom is het immaterieel erfgoed rond de molens zo belangrijk?
Om het verhaal te vertellen van graan tot brood, dat is de rode lijn. Voor ons is het heel belangrijk om een inzicht te bieden over hoe onze voorouders omgingen met de schaarse middelen die er op dat moment waren in deze regio. Met heel weinig middelen, nl. dat beetje dat er van de akker en de heide kwam, zetten zij toch een product op tafel dat eetbaar was. Iedere vrouw kwam wel minstens een keer in de maand met een kruiwagen of zak graan naar de molen om er meel van te laten malen, om zo een hele maand rond te komen. Het is daarom heel belangrijk dat we de mensen bewust maken van hoe belangrijk dat erfgoed is, want zonder molenaars en het molenambacht in ere zou elke molen binnen vijftien jaar gewoon verdwijnen of wegrotten. Dat verhaal loopt als een rode draad door alle drie de verenigingen, zowel De Kauliller Molenvrienden, als Molennetwerk Kempenbroek, alsook Ovenbuur.
Hoe verloopt de vrijwilligerswerking bij de organisaties?
Wij proberen vrijwilligers aan te trekken op zo’n natuurlijk mogelijke manier. Dat wil zeggen dat we mensen niet aanspreken om lid te worden, maar we spreken ze aan op hun eigen terrein. Tijdens gesprekken vertellen we gewoon eens waar we mee bezig zijn. Dat we dat doen met enthousiasme, is heel belangrijk. De meeste vrijwilligers werven we momenteel in onze eigen kennissenkring, maar het gevaar daarvan is dat je altijd in dezelfde vijver gaat vissen. We proberen dat nu te voorkomen door mensen daarbuiten aan te spreken. Zo heb ik bijvoorbeeld altijd folders bij van Molennetwerk Kempenbroek om uit te delen. Zelfs als ik ergens op een terras zit en ik hoor dat mensen bezig zijn over iets soortgelijks, dan ga ik naar die mensen toe en leg ik even het verhaal van Kempenbroek uit. Daar zijn ze dan ook meestal heel erg geïnteresseerd in. De bedoeling is om eigenlijk altijd erfgoed te ademen. Dat lukt meestal door bijvoorbeeld dingen bekend te maken met een zeer mysterieus gehalte. Als je mensen nieuwsgierig kunt maken over bepaalde verhalen of dergelijke, happen ze meestal wel toe.
Waar we verder heel sterk op inzetten, zijn jongeren. Ik wil niet dat er bij ieder sterfgeval of afhaking van één van de vrijwilligers, er een lege plek komt. Je moet er dus voor zorgen dat er binnen tien à vijftien jaar mensen zijn die geïnteresseerd zijn en ooit gehoord hebben van erfgoed, van de molenwerking, van de bakoven … enzovoort. We moeten zaadjes zaaien en wachten op de oogst. We proberen om dat van jongs af aan mee te geven, om jongeren warm te maken voor erfgoed en hen te laten aanvoelen waar die molentechniek vandaan komt. De techniek van de molens is namelijk de voorloper van alles wat wij kennen aan hedendaagse mechanische technieken. Ik zeg altijd tegen de jongeren: “Hierboven in de molen zit hetzelfde remsysteem als in een Porsche Carrera”. En dan hebt je ze vast hé. Daarmee bedoel ik natuurlijk, het is gewoon een blokrem, maar daarmee kan je jongeren triggeren.
Je kan jongeren ook triggeren door verhalen te vertellen. Om de molen een plaats te geven in het dorp, vertellen we verhalen die boeien over onze voorouders, hun eigen leefomgeving. De kinderen van het vijfde leerjaar komen elk jaar de molen bezoeken. Er zijn daar al kinderen bij die regelmatig al eens binnenspringen in de molen, om eens te komen kijken of om mee te helpen met het opzeilen. Dan kan je al mensen rekruteren voor de volgende generaties, maar je mag ze niet pushen. Als je dat zaadje blijft planten, is er ergens wel een aar die uitkomt. Het is belangrijk om dat altijd in het achterhoofd te houden.
We hebben nu een aantal jongeren in de groep. Ik denk dat het daarbij belangrijk is dat jongeren andere jongeren aanspreken, en niet dat ouderen jongeren aanspreken. Wij hebben die jongeren eigenlijk weinig te vertellen. Daarom is het project ‘jong redt oud’ zo belangrijk. We geven die jongere molenaars nu ook al geleidelijk aan verantwoordelijkheden. De verantwoordelijkheid over het camerasysteem zit bijvoorbeeld bij een van onze jongeren.
Binnen het verhaal van Ovenbuur, is dat net weer iets totaal anders, want daar spreken we een ander soort vrijwilliger aan. Daar spreken we niet dé erfgoedvrijwilliger aan, maar net een breder publiek, zoals mensen die iets willen leren over bakken, cultuur, vlaai, … dat zijn lekkere en plezante dingen. Die groep groeit daardoor ook, er komen steeds nieuwe mensen bij. Er heeft zo bijvoorbeeld al een Turkse mevrouw uit het dorp aangeboden om eens durum te komen bakken in onze oven. Daar bestaat dus een andere dynamiek dan bij Molennetwerk Kempenbroek. Dat is technisch, terwijl de Ovenbuur plezanter is.
Wat maakt deze vrijwilligerswerking zo bijzonder?
De band. Iedereen heeft een gezamenlijk doel. Rond dat doel in alle rust, en vriendschap vooral, werken maakt het zo bijzonder. Je kan ook meer vliegen vangen met een lepeltje honing dan met een liter azijn. Door vriendelijk te zijn kan je meer mensen bereiken, dan door kritische opmerkingen te maken (dan door azijn te pissen). Een van de dingen die we hebben om het leuk te maken is bijvoorbeeld ons principe van ‘bokdrinken’. We hebben een hele reeks van activiteiten die moeten gebeuren om de molen te openen en te sluiten. Dat wordt altijd afgesloten met een laatste gedeelte bokdrinken. Wat wil dat zeggen? Als we klaar zijn, de molen is dicht en alles is veilig opgeborgen, dan zetten we ons hier gezellig samen onder de paraplu bij elkaar en dan drinken we een pintje. We hebben met die groep ook twee belangrijke momenten in het jaar, namelijk ‘de plenk erin’ en ‘de plenk eruit’. We gaan dan ‘s morgens spek en eieren eten bij onze voorzitter thuis en dan beginnen we gezamenlijk de molen op te ruimen, te smeren en andere werkjes te doen. Als we klaar zijn, komen we ’s avonds samen terug thuis bij de voorzitter en drinken we nog een pintje. Dat is ‘de plenk erin’. ‘De plenk eruit’ is een dag waarop we de molen afsluiten. Dan geven we na het seizoen een feestelijk momentje met een hapje en een drankje om de molen te sluiten. Dat is een feestje onder ons om de vrijwilligers in de bloemetjes te zetten. Dat zijn allemaal zo van die dingen die het dorp laten leven en ook de molen in het dorp laten leven. Dat is belangrijk, dat dat verbindt. Een vereniging moet verbindend zijn.
Heel erg bedankt, Toon!
De verbindende factor was te voelen in het molenhuis. Een organisatie die mensen tot een groep vrienden maakt werkt aantrekkelijk. Enthousiasme en open, laagdrempelige communicatie vormen de kern, alsook de verhalen die het erfgoed met zich meedraagt.
Anneleen Gabriels (stagiair bij Histories)
Copyright foto’s: vzw Molennetwerk Kempen-Broek
Heeft deze aflevering jou geïnspireerd om ook nieuwe verbindingen te leggen? En welke verhalen dragen jouw vereniging? Laat het ons vooral weten, en, wie weet, zit jij wel in de volgende aflevering.
Interactief rondleiden van je publiek. Tips om bezoekers van je erfgoedevenement te begeesteren
Bladwijzer 14: wegwijs met Heemkunde Vlaanderenaugustus 2015•14
Rondleiden is een kunst. Niet elke gids slaagt erin om bezoekers mee te slepen, en niet elke gids is een geboren verteller, maar de kneepjes van het vak kan iedereen leren. In het najaar van 2014 werden de vormingsavonden ‘Interactief rondleiden van je publiek. Inleidende vorming voor gelegenheidsgidsentijdenserfgoedevenementen’ georganiseerd in het kader van Erfgoed in de Praktijk, een laagdrempelige vormingsreeks die de deelnemers helpt bij de organisatie van hun activiteiten tijdens erfgoedevenementen als Erfgoeddag, Open Monumentendag en Open Kerken Weekend. De partners van Erfgoed in de Praktijk zijn Familiekunde Vlaanderen, FARO, Heemkunde Vlaanderen, Herita en Stichting Open Kerken.
Tijdens de vormingen in de vijf Vlaamse provinciesdachtengelegenheidsgidsen,professionele gidsen, heemkundigen en erfgoedwerkers samen na over de ontsluiting van lokaal erfgoed op een interactieve manier. Dit kan gebeuren tijdens een rondleiding of bezoek naar aanleiding van een erfgoedevenement, maar is uiteraard eveneens van toepassing op een permanent aanbod. Dit artikel is een neerslag van die vorming met heel wat tips om in interactie te treden met je bezoekers.
Meer dan een pop-up: waardevolle en betaalbare erfgoedtentoonstellingen voor één dag
Heel wat vrijwilligersorganisaties uit het brede culturele veld realiseren jaarlijks activiteiten waaronder tal van tentoonstellingen. Veel organisaties starten met een grote evidentie aan de realisatie van een tentoonstelling, eventueel in combinatie met andere media zoals een boek, een interview, een theaterstuk. Het organiseren van een expo is een grote uitdaging, die tal van acties bundelt. Het is veel werk, vergt veel energie en neemt een grote hap uit het budget. Veel tentoonstellingen zijn van korte duur, soms zelfs voor één dag. Heel vaak is de intentie er om een langer lopende expo te organiseren, maar is het niet haalbaar omwille van tal van praktische redenen zoals de beschikbaarheid van de ruimte of vrijwilligers. Ondanks de korte duur toch een waardevolle en duurzame erfgoedtentoonstelling op touw zetten, is dan ook een grote uitdaging.
Een standaard checklist voor het maken van een tentoonstelling is natuurlijk onmogelijk. Het specifieke karakter, de verschillende doelstellingen en de aanpak vereisen telkens maatwerk. Toch geven we hierbij 15 tips voor de realisatie van een expo-voor-één-dag. We treden uit onze comfortzone en zetten in op het versterken van publieksparticipatie en verbinding met de buurt of gemeenschap. Deze lijst is niet sluitend, het is een raamwerk voor het realiseren van betekenisvolle expo’s. We denken na over wat een tentoonstelling is of kan zijn. De 15 tips zijn allen evenwaardig. De volgorde is deels gebaseerd op de verschillende stappen in het proces van de realisatie. Ze zijn bovenal een pluim voor alle gedreven vrijwilligers die het cultuur-erfgoedveld kleuren met tal van interessante activiteiten, om hen goesting te geven in een actievolle toekomst!
Eerder verschenen in "Bladwijzer 22: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen mei 2018"
Bladwijzer 7: wegwijs met Heemkunde Vlaanderen april 2013 • 07
Plannen voor een tentoonstelling? Maak dan een gedetailleerd draaiboek en een weloverwogen en goed uitgewerkte planning. De nuttige informatie en praktische tips uit deze bijdrage helpen je alvast op weg. Dit artikel verschijnt naar aanleiding van de cursus ‘Tentoonstellen voor beginners’ die in oktober en december 2012 werd georganiseerd door FARO, Herita, Heemkunde Vlaanderen, Stichting Open Kerken en Davidsfonds Evenementen. Het artikel is geen exacte weergave van de cursus, maar dient als aanvulling bij de inzichten die door Ward Denys tijdens de cursus werden aangereikt. De cursus was een succes. Er waren 124 deelnemers in een van de vijf provincies. De deelnemers waren enthousiast over de presentatie van Ward Denys, scenograaf bij de firma Exponanza.
We danken hem en KUNSTWERKT voor het ter beschikking stellen van hun expertise.
