In het parkdomein van het Instituut van de Zusters Ursulinen in Onze-Lieve-Vrouw-Waver bevinden zich diverse unieke cementrustieke realisaties, maar ook duidelijk seriematig geproduceerde parkbanken, beelden, tuinvazen en andere ornamenten uit de periode voor 1914. In het congregatiearchief is hierover geen enkele informatie meer terug te vinden. Veel archiefmateriaal ging immers verloren bij de zware verwoestingen van het gebouwencomplex aan het begin van de Eerste Wereldoorlog. In het kader van een onderzoek ter voorbereiding van een beschermingsaanvraag, was het echter belangrijk de herkomst van deze tuinornamenten en bouwsels op het 10 hectaren grote domein te achterhalen. Veel van deze objecten kon door onderzoek in handelscatalogi van Belgische producenten van dergelijk materiaal zonder enige twijfel toegewezen worden aan de vooraanstaande Brusselse fabrikant Blaton-Aubert. Ook een oude gietijzeren waterpomp in de binnentuin aan de Bosstraat kon via een catalogus worden toegewezen aan de Antwerpse Fabrique spéciale de pompes W. Garvens succ. A. Bischoff et Cie, Rue Van Artevelde 17. Deze identificaties vormden een belangrijk element bij de bescherming van het geheel, met inbegrip van de genoemde objecten, als monument. Het maakt op slag duidelijk dat oude handelscatalogi een belangrijke en maatschappelijk relevante bron kunnen zijn.
Geïllustreerde handelscatalogi uit de negentiende en twintigste eeuw vormen dan ook internationaal al langer een rijke bron bij diverse vormen van historisch onderzoek. In Vlaanderen wordt deze bron echter nog niet zo vaak benut. Een gemiste kans op vele terreinen. Wie onderzoek doet naar de materiële cultuur uit de negentiende en twintigste eeuw in de breedste zin, wil immers – zoals in bovenstaande casus – meestal meer weten over de concrete herkomst en liefst ook over de exacte productieperiode van de meest diverse objecten als meubels, gebruiksvoorwerpen, machines, bouwmaterialen en dergelijke meer.
Soms kan men de herkomst van objecten afleiden uit een zichtbaar aangebracht merk, maar dat is in veel gevallen niet zo. Zeker bij producten die vast gemonteerd of geplaatst werden, zoals bij behangpapier of vloer- en wandtegels, zijn de eventuele merkaanduidingen steevast verborgen en kunnen enkel na ontmanteling bestudeerd worden. En ook al kan men op basis van het merk de producent van een bepaald object wel gemakkelijk achterhalen, dan blijft nog de vraag open in welke periode het werd vervaardigd. Een datering op basis van archiefbronnen of aankoopfacturen is soms wel mogelijk, maar in de praktijk blijft dat zeldzaam. Onderzoek van relevante handelscatalogi kan bij het dateren een grote hulp zijn, al is ook dat niet zo evident als het lijkt. Veel catalogi werden immers bewust niet gedateerd zodat ze over een langere periode gebruikt konden worden zonder verouderd te lijken, zodat exact dateren in heel wat gevallen niet mogelijk is. Maar ook hiervoor zijn oplossingen te bedenken. Dat alles proberen we in wat volgt duidelijk te maken.
