De kleren maken de reus
In gesprek met Madeleine Limbourg

In de rubriek 'over-dragers' spreekt Histories met en over dragers van rituelen, tradities of feesten. Dat zijn mensen die op allerlei manieren betrokken kunnen zijn bij zo'n ritueel, traditie of feest. We noemen hen dragers, omdat ze hun praktijk in leven houden door die zelf uit te voeren en door ze op anderen over te dragen.
Denk aan stagediven: Alleen als de hele menigte meewerkt, en de stagediver telkens een stukje verder draagt naar de volgende, zal de persoon niet vallen. En hoe meer mensen meedoen, hoe langer de duik kan duren.
Sinds mei 2023 is Ternat een reus rijker. In het gemeentehuis kan je nu reus Pol de Mont gaan bezichtigen, die als een grote broer naast een kleinere reus staat. De reus stelt schrijver en historicus Polydoor ‘Pol’ de Mont voor, een iconische figuur uit de regio die op 15 april 1857 werd geboren in Wambeek. Histories sprak met Madeleine Limbourg die de kledij van de reus heeft gemaakt. Zij vertelde ons hoe het maken van reuzenkleren in zijn werk gaat en waarom dat belangrijk is voor het creëren van een reuzenpersonage.

Het moment waarop de reus gedoopt werd. © Madeleine Limbourg en het Pol de Montgenootschap
Ik ben Madeleine Limbourg en ik woon in Sint-Katherina-Lombeek, een deelgemeente van Ternat. Vorige zomer kreeg ik een telefoontje van Dirk Lindemans met de vraag of ik het zag zitten om kleren te maken voor een reus. Dirk maakt deel uit van het Pol de Montgenootschap te Wambeek en ze hadden onlangs een tweedehands reus gekocht. Die wilden ze omvormen tot een reuzenversie van Pol de Mont.
Nee, ik had helemaal geen ervaring met het maken van kledij voor reuzen. Alleen zag ik het dan ook niet zitten. Ik ben iemand gaan zoeken die ook een beetje kan naaien want met twee weet je altijd meer. Nadat ik iemand had gevonden die mij wilde helpen, zijn we samen de reus gaan bekijken.
Voor de kledij van de reus hebben we ons gebaseerd op foto’s van Pol de Mont. Daaruit bleek al snel dat de schrijver eigenlijk altijd gekleed was in een zwart kostuum met een wit hemd. We waren wel vrij om eigen elementen toe te voegen. De zwarte handschoenen en de manchetten hebben we bijvoorbeeld toegevoegd omdat ons dat mooier leek.
Omdat de reus zo groot is dat hij op veel plaatsen niet kan staan, hebben we de reus uit elkaar gehaald. Het hoofd moest volledig herwerkt worden, want daar moest het hoofd van Pol de Mont van worden gemaakt. De kunstenaar Guy Van Vreckem wilde dat bij hem thuis doen, waardoor we het hoofd lange tijd niet hebben gezien. Het borststuk en het onderste deel hadden we bij ons in het cultureel centrum staan. Aan het onderste deel, de benen, moesten we niet veel veranderen. Aan het borststuk moesten wel veel aanpassingen gebeuren. Eerst en vooral klopte het figuur van het bestaande borststuk niet. De borst was heel breed terwijl Pol de Mont een eerder fijne meneer was. Om het borststuk wat te verfijnen, kregen we hulp van de man van mijn collega.
Voordat we stof konden kopen, moesten we weten hoeveel stof er juist nodig was. Dat proces, het beginnen meten, verliep vrij ingewikkeld. Op basis van een grote vest hebben we een patroon gemaakt dat we dan nog hebben uitvergroot. Nadat we het patroon hadden, hebben we de vest en mouwen gemaakt. We hebben de mouwen opgevuld met een lichte mousse, zodat het geheel niet te zwaar zou worden. De vest hebben we uit verschillende stukken gemaakt om daarna de rug en het voorste stuk in elkaar te zetten. Dat was een lastig proces van een beetje passen, weer losmaken, opnieuw passen en terug losmaken tot alles klopte.
In de eerste plaats hadden we een aantal logistieke uitdagingen ervaren. Een ruimte vinden waarin we aan de reus konden werken, bleek als snel een knelpunt te zijn. Uiteindelijk kregen we plaats boven het cultureel centrum, maar we konden daar met het borststuk niet binnen. Die moesten we dus uit elkaar halen. Na een tijdje moesten we daar weg en dan moesten we weer op zoek naar een andere plaats om verder te kunnen werken.
Een ander probleem dat we hadden, was dat we pas heel laat in het proces het hoofd en het borststuk voor het eerst terug op elkaar konden zetten. Tot dan toe hadden we de vest nog niet goed kunnen passen, omdat we het hoofd niet hadden. Het was tot dan een beetje proberen en niet kunnen. Bij het eerste pasmoment probeerden we het hemd ook voor het eerst. Doordat Pol de Mont een baardje had, waar we dus geen rekening mee hadden gehouden, moesten we het hemd onder de baard kunnen schuiven. Ook de kraag van de vest hebben we terug uit elkaar moeten halen, omdat het niet klopte wanneer de hals van de reus erbij kwam.
Tot slot zagen we ook putten in de stof wanneer we de kledij op de reus hingen, omdat het piepschuim eronder niet glad was. We zijn dat dan beginnen afschuren en hebben geprobeerd om dikke mousse met koorden vast te maken aan de reus. Op die manier wilden we het zo vlak mogelijk maken. Ik was aanvankelijk niet zo tevreden, maar we zijn verder blijven proberen tot de vest mooier hing. Achteraf gezien hebben we die problemen goed opgelost, maar het zorgde toch wel voor een moment van paniek.
Nee, het ging altijd om het herwerken van de bestaande reus. In mei is er een bloemenstoet in Ternat en daar wilde Dirk de reus graag tonen. Daardoor hadden we dan ook een strakke deadline. Vorig jaar zijn we in september gestart, maar toen hadden we nog geen vaste plaats waar we konden werken. Pas vanaf februari konden mijn collega en ik elke week aan de reus beginnen werken.
Wij hebben ook geen speciale materialen gebruikt. Gewapend met een naaimachine, onze scharen en veel naald en draad zijn we aan de slag gegaan. Onlangs ben ik naar een lerend netwerk geweest van Histories in Leuven en daar heb ik veel informatie verkregen van andere reuzenbouwers. Ik vond het wel spijtig dat we niet eerst met iemand zijn gaan praten om meer info te krijgen. Wij moesten verder bouwen op een bestaande reus en dat was een uitdaging.
Achteraf bekeken, nadat ik info kreeg van andere bouwers in Leuven tijdens de bijéénkomt, dan was ik voor mijzelf toch een beetje teleurgesteld. We hadden niet zo snel akkoord mogen gaan met de deadline om de reus af te maken voor de bloemenstoet. We hadden beter eerst eens rondgekeken en rondgevraagd. Dat is een goede les voor de volgende keer.
Het moment dat hij helemaal klaar stond in het gemeentehuis. Als alle delen van de reus op elkaar stonden, vond ik dat wel knap. We hebben daar zo hard aan gewerkt, daarmee dat het een tof moment was om het complete plaatje te zien. Als meter van de reus ga ik ook de doop van de reus door Dirk niet snel vergeten.
Dat ze heel goed nakijken, afhankelijk van het personage, of het niet gemakkelijker is om te werken met een volledig nieuwe reus in plaats van een bestaande. Bij ons kwam het figuur van de bestaande reus niet overeen met het figuur van Pol de Mont. Pol de Mont had een smal figuur, terwijl de bestaande reus heel breed was. Daardoor moesten we nog het borststuk van de reus bijschuren. Voorzie ook een voldoende grote ruimte en zorg dat je die ruimte kan behouden tot je werk af is. Neem af en toe ook voldoende afstand om te kijken naar de volledige figuur die je hebt gecreëerd. Ik heb zelf gemerkt dat wanneer de reus er volledig stond en ik achteruit wandelde, ik de fouten aan de vest beter kon zien. Wij stonden altijd met onze neus vlak tegen de reus en dan zag je de fouten niet goed. Ook omdat we de reus pas laat in het proces volledig zagen, kregen we een fout beeld.
Een van de doelstellingen die het Pol de Montgenootschap heeft, is om de reus te gebruiken om Pol de Mont bij kinderen bekend te maken. In Leuven heb ik gehoord dat sommige reuzenorganisaties contacten hebben met scholen en dat ze ook een draaiboek hebben om mee naar de scholen te gaan. Dat is ook een doelstelling van Dirk als voorzitter van het Pol de Montgenootschap die hij graag met de reus wil verwezenlijken.

Madeleine tijdens het maken van de kledij. © Femke den Hollander
Dankjewel voor het gesprek!
Afbeelding banner © Femke den Hollander
Dit interview werd afgenomen in kader van het project ‘Focus Vakmanschap’.