Het verhaal over de geboorte van Jezus is terug te vinden in het Nieuwe Testament, en meer bepaald in het Evangelie volgens Lucas (1:26-38 en 2:1-21). Ook het Evangelie volgens Matheus bevat verwijzingen naar de geboorte van Jezus, en hoe die aangekondigd werd. Niet alle details die nu het kerstverhaal kenmerken, worden echter in de Bijbel vermeld.

Het kerstverhaal kan eigenlijk niet los gezien worden van een ander verhaal, namelijk dat over de onbevlekte ontvangenis. In dat verhaal staat Maria uit Nazareth (Galilea) centraal. Zij was samen met Jozef, een afstammeling van David (de tweede koning van Israël). De afkomst van Jozef is belangrijk, omdat in het Oude Testament wordt beloofd dat de Messias uit het geslacht van David zou komen. Jozef zelf werkte als timmerman en Maria en hij waren van plan om te trouwen. Op een dag verscheen de engel Gabriël aan de maagd Maria. Hij kondigde aan dat zij de zoon van God ter wereld zou brengen. Het kindje zou bovendien naar de naam Jezus luisteren. Maria antwoordde dat zij als ongetrouwde vrouw nog geen gemeenschap had gehad en dus niet zwanger kon zijn. De engel vertelde haar dat de Heilige Geest over haar zou neerdalen en droeg haar op te wachten. Maria gaf aan dat zij de wens van God wilde vervullen en kort daarna bleek zij een kind te verwachten. Het Evangelie volgens Matheus vermeldt dat kort daarna ook Jozef door een engel bezocht werd. De taak van deze engel was Jozef overtuigen om alsnog met Maria te trouwen.

Jezus werd om middernacht geboren in de nacht van 24 op 25 december. Zijn geboorte wordt zowel gevierd op de avond die aan zijn geboorte vooraf gaat (Kerstavond) als op de dag die op zijn geboorte volgt (Kerstdag). De hele kerstperiode duurt evenwel veel langer dan dat. Aan Kerst gaat immers een voorbereidingsperiode van 4 weken vooraf: de advent. De advent begint telkens tussen 27 november en 3 december (op de zondag het dichtst bij 30 november, de feestdag van Sint-Andreas) en eindigt op 24 december bij het laatavondgebed. De advent telt altijd 4 zondagen en op elk van die zondagen wordt een nieuwe kaars van de adventskrans ontstoken.

Op Kerstdag zelf breekt een periode van 8 dagen aan, die het kerstoctaaf wordt genoemd. Het kerstoctaaf eindigt op 1 januari. Die dag wordt als een mariale feestdag wordt beschouwd. Het is ook de dag waarop Jezus besneden werd en zijn naam kreeg. Tijdens het kerstoctaaf worden een aantal kerkelijke feestdagen gevierd. Zo wordt 26 december tweede kerstdag genoemd. Het is tevens de feestdag van Sint-Stefanus, patroon van de steen- en marmerhouwers en de eerste martelaar. 27 december is dan weer de naamdag van de Heilige Johannes, één van de 4 evangelisten. Op 28 december wordt de Dag van de onschuldige kinderen gevierd. Toen Herodes, die vazalkoning over Judea was toen Jezus geboren werd, van de 3 koningen vernam dat er een nieuwe koning geboren was, voelde hij zich bedreigd. Daarop beval hij alle jongens uit Bethlehem die jonger dan 2 jaar waren, te vermoorden. Om te ontsnappen aan deze kindermoord, vluchtten Jozef en Maria met Jezus naar Egypte. 

Veel mensen halen tijdens de kerstperiode een kerstboom in huis. De oorsprong van dat gebruik is in de loop der tijd op verschillende manieren verklaard. Toch is voor tal van verklaringen geen historisch bewijs te vinden. Het enige waarover zekerheid bestaat is dat er in Scandinavische landen tegen het eind van de 16de eeuw kerstbomen geplaatst werden. In de daaropvolgende eeuwen raakte het gebruik ook langzaam elders ingeburgerd. Aan het begin van de 17de eeuw was het gebruik bijvoorbeeld ook al in Duitsland gekend: een bron vermeldt namelijk dat in 1605 een versierde kerstboom in de Elzas stond. Vanaf 1840 duikt de kerstboom ook op in Frankrijk, en daarna algemeen in West-Europa en Zuid-Europa. Halverwege de 19de eeuw is hij voor het eerst ook in Nederland te vinden. Dat dat vroeger is dan in België, zouden de Nederlanders te danken hebben aan Duitse immigranten en de aanwezigheid van Duitse prinsen en prinsessen binnen het huis van Oranje. In Vlaanderen werd het zetten van een kerstboom pas in de 20ste eeuw gebruikelijk, eerst in de steden en na de Eerste Wereldoorlog ook in de dorpen. 

Tijdens de kerstperiode brengen heel wat mensen kerstversiering aan in en rond hun huis. Zo is het onder meer gebruikelijk om een kerstkrans aan de voordeur te hangen, sneeuwpatronen op de ramen te spuiten, slingers op te hangen enzovoort. Een typisch fenomeen van de voorbije jaren zijn de kerstmanpoppen die aan de gevel bengelen. Tegenwoordig is het aanbod aan kerstversiering gigantisch en bestaan er kerstdecoraties in alle maten en vormen. Toch blijven kerstballen en kerstlichtjes de meest typische versieringen. Hieronder lees je waar beide versiertradities hun oorsprong vonden. 

Als mensen een kerstboom zetten, is het ook gebruikelijk om die te versieren. Aanvankelijk werden daarvoor vergulde appels, noten, koekjes en papieren bloemen gebruikt. Later kwamen daar kerstballen voor in de plaats. Net als de kerstboom zelf is de kerstbal overgewaaid uit Duitsland. Tijdens de eerste helft van de 19de eeuw brachten glasblazers uit Lauscha (in Thüringen) voor het eerst glazen ornamenten op de markt, die bedoeld waren om een kerstboom mee op te tuigen. Het aanbod groeide snel, want door de grote onderlinge concurrentie gingen de glasblazers steeds op zoek naar nieuwe vormen. De eerste vermelding van de glazen kerstversieringen dateert uit 1848. In de catalogus van glasmeester Gundelach staan dan onder meer ‘zes dozijn kerstballen’ in drie verschillende groottes. De kerstballen werden binnenin belegd met lood of zink, zodat ze nog meer glansden.

Dankzij nieuwe technieken en de komst van gas slaagden glasblazers er bovendien in om tegen 1870 al kerstballen op grotere schaal te produceren. Vanaf het eind van de negentiende eeuw gingen de glasbedrijven uit Lauscha ook honderdduizenden ornamenten naar het buitenland exporteren. In 1880 zag ook supermarktketen Woolworth uit de Verenigde Staten het potentieel van de glazen kerstversieringen in en ging zij die via haar 1000 filialen over de hele staat verspreiden. Een bijzondere glazen kerstornament is de piek, een spitse versiering die bovenop de boom geplaatst wordt. Sinds de jaren 1950 wordt kerstversiering steeds vaker in kunststof vervaardigd, al zijn glazen kerstballen ook nu nog populair. 

Onder of naast een kerstboom kunnen gelovigen een kerststal plaatsen. Die verwijst uiteraard naar de plek waar Jezus ter wereld werd gebracht. Volgens de overlevering kwamen Jozef en Maria in de stal terecht omdat er geen plaats voor hen was in de herberg. Historisch gezien is het echter niet erg waarschijnlijk dat er rond het begin van de jaartelling in Bethlehem herbergen waren, zoals we die vandaag de dag kennen. Bethlehem was namelijk een vrij klein stadje, waar geen of weinig handel gedreven werd. Bovendien was het veel grotere handelscentrum Jeruzalem dichtbij. Een originele oud-Griekse versie van het Evangelie volgens Lucas vermeldt een rustplaats in plaats van een herberg. Die waren namelijk veel gebruikelijker in die periode. Dergelijke rustplaatsen lagen vaak net buiten de stad in de buurt van een waterbron en waren soms ook overdekt. Mannen en vrouwen die onderweg waren, konden er gescheiden van elkaar overnachten. Een van de verklaringen die geopperd is voor het feit dat er voor Jozef en Maria geen plaats was in de herberg, heeft te maken met de joodse leer over zwanger zijn denkt. Het joodse geloof beschouwt een vrouw namelijk als onrein als ze een kindje verwacht. Een mogelijke interpretatie is dat Maria daarom de nacht niet in dezelfde ruimte als reine vrouwen mocht doorbrengen.

De kerststal die bij een kerstboom wordt geplaatst, is tegenwoordig een miniatuurstalletje waarin poppetjes of beeldjes worden neergezet. Deze figuurtjes geven de personen weer die bij de geboorte van Jezus betrokken waren. De eerste figuren die een plaats krijgen in het stalletje, zijn die van Jozef en Maria. Dat gebeurt al in de dagen voor Kerst. Ook de os en de ezel kunnen er dan al bij worden geplaatst. Zij zijn belangrijk in het kerstverhaal omdat zij na de geboorte het kindje Jezus met hun adem warm hielden. De engel Gabriël krijgt gewoonlijk een plaatsje op het dak van de kerststal. Gabriël is degene die de herders op hoogte brengt van het goede nieuws. Op 24 december wordt om middernacht ook het beeldje van het Kindje Jezus aan het kersttafereeltje toegevoegd. In de regel draagt Jezus een wit kleed en wordt hij in een bakje met hooi geplaatst. Daarna kunnen ook de herdersfiguurtjes bij de kerststal worden geplaatst. Op 6 januari wordt Driekoningen gevierd. Op dat moment worden ook nog 3 beeldjes die Caspar, Melchior en Balthazar voorstellen in of bij de stal gezet.

De hierboven beschreven invulling van de kerststal is sterk beïnvloed door Franciscus van Assisi, die leefde van 1172 tot 1226. Als bedelmonnik verkondigde Franciscus het Evangelie. In het kader daarvan kreeg hij toestemming van Paus Honorius III om een levende kerststal te plaatsen in het bos bij Greccio. Zo kon hij het kerstverhaal duidelijk maken aan ongeletterde mensen. Later trokken de Franciscanen, de monniken die deel uitmaakten van de orde die door Franciscus werd gesticht, door heel Europa om de leer van Christus te verspreiden. De levende kerststal raakte zo breed verspreid. Niet overal kon een levende kerststal worden opgezet. Als alternatief voor levende personages ging men dan ook beelden gebruiken. 

Zowel op Kerstavond als op Kerstdag worden er misvieringen gehouden waarin de geboorte van Jezus centraal staat. Meestal wordt de kerk daarvoor stemmig versierd en verlicht. Vaak blijken de speciale kerstvieringen ook erg veel mensen aan te spreken en zit de kerk helemaal vol. Tijdens deze diensten komt het kerstverhaal uiteraard uitgebreid aan bod. Het kan zowel verteld als nagespeeld worden. In het laatste geval wordt soms samengewerkt met een lokale school en geven kinderen gestalte aan de figuren uit het kerstverhaal. Verder worden er tijdens de dienst ook kerstliederen gezongen. Soms wordt daarvoor een beroep gedaan op een koor. Een bijzondere versie van de kerstmis is de middernachtmis. Net zoals de andere kerstmissen staat ook deze eucharistieviering volledig in het teken staat van het kerstgebeuren, alleen begint ze pas om 12u ’s nachts.

Tegenwoordig zijn er minder middernachtmissen dan vroeger. Dat heeft vooral te maken met het dalende aantal parochiepriesters. Op plaatsen waar wel een middernachtmis georganiseerd wordt, zit de kerk doorgaans helemaal vol. Ook is het op veel plaatsen gebruikelijk dat achteraf een glaasje glühwein aangeboden wordt aan de misgangers, wat voor extra sfeer en gezelligheid zorgt.