ErGoed Galmaarden geeft tradities een frisse wending

Immaterieel erfgoed wordt ook ‘levend erfgoed’ genoemd. Maar wat met tradities die steeds minder beoefend worden? Daar proberen de vrijwilligers van ErGoed Galmaarden antwoorden op te vinden. Wat ooit begon als een kleine Facebookpagina, groeide uit tot een hechte vereniging en een vaste waarde in de regio. Hun geheim? Geduld, vastberadenheid én creatieve partnerschappen. 

MEER DAN ERFGOED: DE START VAN EEN SOCIALE ERFGOEDVERENIGING

ErGoed Galmaarden begon in 2013 als de Facebookpagina ‘Galmaardse Kwis’, waar leden verhalen en foto’s van het oude Galmaarden met elkaar deelden. Uit de gesprekken ontsproot het idee om een feitelijke vereniging op te richten, zodat ze meer konden doen met en voor het erfgoed van Galmaarden.

Door de jaren heen groeide ErGoed uit tot een ‘sociale erfgoedvereniging’ met een dubbele missie: mensen samenbrengen en zorg dragen voor het materiële en immateriële erfgoed van Galmaarden, Tollembeek en Vollezele. ‘Een van de doelen van onze vereniging is om mensen samen te brengen,’ vertelt bestuurslid Luc. ‘Door erfgoedactiviteiten te organiseren voor het hele gezin, lukt dit vlot. We willen dit in de toekomst nog meer doen.’

VAN BIJNA VERDWENEN TRADITIE NAAR ERKEND IMMATERIEEL ERFGOED

Gosjdieël is misschien wel de bekendste traditie die de vrijwilligers van ErGoed weer tot leven brachten. Deze eeuwenoude gewoonte uit Zuidwest-Pajottenland is ontstaan uit een christelijke bedeltraditie. Ondertussen is het uitgegroeid tot het paradepaardje van de vereniging.

Bij Gosjdieël trekken kinderen op oudejaarsochtend met een washandje van huis tot huis en vragen ze om een centje.  In 2014 was deze traditie bijna volledig verdwenen, maar dankzij de inzet van ErGoed trekken er vandaag opnieuw zo’n 60 kinderen door de straten om hun ‘Godsdeel’ te vragen.

Intussen is Gosjdieël officieel erkend als immaterieel erfgoed in Vlaanderen. Luc probeert dan ook, samen met andere leden van ErGoed Galmaarden, om de traditie bekender te maken bij (nieuwe) inwoners en jongeren die deze niet van thuis uit meekregen. ‘We verspreiden flyers op scholen en werkten samen met de gemeente aan een publicatie over lokale tradities.’

Daarnaast werkte ErGoed mee aan een lespakket rond Gosjdieël, samen met de regionale erfgoedcel Zender. ‘Elke drie maanden is er bij Zender een vergadering voor lokale verenigingen,’ vertelt Luc. ‘Daar ontdekken we hoe andere verenigingen, zoals heemkundige kringen uit de regio, te werk gaan. Dat is fijn, want zo leren we van elkaar en versterken we onze tradities.’

STERK LOKAAL NETWERK(EN)

Gosjdieël is niet de enige traditie die ErGoed opnieuw op de kaart zette. Ook de Walmenbrand, de Galmaardse reactie op het dubbelfeest van de Geraardsbergse Tonnekesbrand en Krakelingenworp, werd in 2014 voor het eerst sinds een halve eeuw terug aangestoken. Vandaag is er zelfs een gezinswandeling aan verbonden.

‘Samenwerkingen met lokale partners zijn hierbij cruciaal,’ benadrukt Luc. Zo blies het Jachthoornkorps van K.S.A. Geraardsbergen de Walmenbrand feestelijk in gang en voorzag de Chiro Albatros van Tommelbeek bezoekers van een hapje en een drankje.

Ook de Galmaardse Meiboomplanting kreeg een tweede adem. Deze lokale traditie verdween in de negentiende eeuw, maar werd vijf jaar geleden opnieuw georganiseerd tijdens de Pinksterkermis. Bij de laatste editie werkten zo’n vijftien verenigingen uit Galmaarden en omstreken mee. Dankzij de inzet van de verschillende verenigingen groeide de Meiboomplanting opnieuw uit tot een levendige traditie in de gemeente.

HOE VERGETEN VERHALEN LEIDEN TOT NIEUWE INITIATIEVEN

Voor het heropleven van tradities laat ErGoed zich inspireren door de lokale heemkundige Michel Matthijs. ‘Michel onderzoekt vergeten Galmaardse gebruiken en hun oorsprong, en deelt zijn bevindingen met ons,’ vertelt Luc. ‘Wij proberen die tradities vervolgens opnieuw te organiseren en bekender te maken in de regio.’ 

De vrijwilligers laten zich niet enkel leiden door heemkundig onderzoek. Soms zijn het ook onverwachte ontdekkingen die nieuwe initiatieven op gang brengen. Zo stootten ze tijdens de voorbereiding van een recente reveil-activiteit op een opmerkelijk stukje lokale geschiedenis: de Brusselse verzetsstrijdster Augusta Marcoux bleek geboren te zijn in de naburige gemeente, Tollembeek.  

Deze ontdekking leidde tot een bijzonder herdenkingsinitiatief op 21 mei 2025, exact 80 jaar na het overlijden van Augusta. De Processiestraat in Tollembeek werd omgedoopt tot de Augusta Marcoux-straat, en samen met het lokale bestuur van Pajottegem organiseerde ErGoed de eerste Augusta Marcoux-ommegang door de Pajottegemse deelgemeente.  

ZO ZET ERGOED TRADITIES OP DE KAART

Lucs voornaamste tip voor andere verenigingen? ‘Heb geduld.’ Maar geduld alleen is niet genoeg: zichtbaarheid speelt minstens een even belangrijke rol. ‘Maak je vereniging of traditie zichtbaar, via de klassieke pers, mond-tot-mond reclame of sociale media.’   

Zo heeft ErGoed bijvoorbeeld een Facebookgroep om de Galmaardenaars warm te maken voor hun activiteiten. In die groep, met bijna 4.000 leden, delen ze regelmatig foto’s van tradities die ze ondersteunen. ‘Iedereen kan er vrij deelnemen,’ vertelt hij fier.  

Via UiTinVlaanderen en aankondigingen in het lokale infoblad, zorgen ze er dan weer voor dat ook andere nieuwsgierigen de weg vinden naar hun evenementen. En dankzij Lucs contacten met de regionale pers reiken de Galmaardse tradities steeds verder in het Pajottenland. 

ERFGOED TOEKOMST GEVEN DOE JE NIET ALLEEN

De ervaringen van ErGoed Galmaarden laten zien dat je met enthousiasme, doorzettingsvermogen en betrokken vrijwilligers (immaterieel) erfgoed écht weer tot leven kan brengen. Zo worden lokale tradities niet alleen gevierd, maar ook doorgegeven door de hele gemeenschap. 

Wil je meer ontdekken over immaterieel erfgoed en hoe je het kan doorgeven? Snuister door deze pagina voor handige tips, vormingen en inspiratie.