De coronapandemie zorgt ervoor dat heel wat erfgoedvrijwilligers hun werking moeten aanpassen. We vroegen ons af welke problemen ze hierbij zoal ondervinden en hoe ze hiermee omgaan. Voor dit interview namen we contact op met Mike de Baere, webmaster van Blankenbergse Strandvondsten en metaaldetectorist.
Dag Mike, jij gaat als metaaldetectorist op zoek naar vondsten op het strand. Hoe ben je daar precies ingerold?
Ongeveer 15 jaar geleden ben ik begonnen. Toen was hier in Blankenberge een ex-hoofdredder, Gaston Sampson, die af en toe de regionale pers haalde. Die was gestart met strandjutten* nog voordat mensen met metaaldetectors zochten. Hij was hoofdredder van de strandreddingsdienst in Blankenberge en had dus altijd wel een beetje voorsprong omdat hij de getijden kende. Door die man bezig te zien vroeg ik mij af ‘waarom doet die dat, hoe doet die dat?’ Ik denk dat ik op mijn 24ste of 25ste ben gestart.
*Strandjutters zijn mensen die langs de kust lopen op zoek naar achtergelaten materialen. In het verleden werd bijvoorbeeld wrakhout doorverkocht als brandhout. Opmerking: het zonder erkenning of melden meenemen van voorwerpen die je aan de kustlijn vindt, is verboden. Zoeken op het strand met een metaaldetector is wel toegelaten onder voorwaarden. Toestemming van de gemeente is nodig en vondsten moeten zowel aan het Agentschap Onroerend Erfgoed als de gemeente gemeld worden.
Zoek je uitsluitend op het strand?
Tot 3 maanden geleden, ja. Toen heb ik voor het eerst in de polders gezocht in de buurt van Blankenberge. Ik moet zeggen dat dat redelijk succesvol was. Bij het eerste veld dat ik bezocht, heb ik direct veel gevonden en dan bleken het meteen fibulae (n.v.d.r.: Romeinse of vroegmiddeleeuwse mantelspelden) te zijn. Ik had nog nooit een fibula van dichtbij gezien, waardoor ik oorspronkelijk niet door had wat ik precies gevonden had. Via sociale media hielpen mensen me de vondst identificeren als een fibula.
Normaal zoek ik uitsluitend op het strand. Een stukje uit luiheid eigenlijk. Gedaan met werken, je neemt de fiets tot aan het strand en je kan direct beginnen. Bij akkers en velden moet je toch eerst een inspanning leveren om die landbouwers of de eigenaar van de akker te contacteren alvorens je op hun velden kan zoeken.
Tot vorig jaar leefde bij veel mensen die zochten op het strand het idee dat je er in principe niets historisch kan vinden. Een aantal zoekers dacht daardoor dat een erkenning niet nodig was. Het Agentschap Onroerend Erfgoed heeft veel inspanningen gedaan om dat te veranderen. In 2020 hebben ze de mensen duidelijk gemaakt dat het strand ook een vorm van privéterrein is. Als je gaat zoeken op het strand heb je daar niet alleen de erkenning van Onroerend Erfgoed nodig, maar ook toestemming van de gemeente. En eigenlijk moet je ook alles wat je vindt kenbaar maken aan die gemeente.
Op het strand vind je dingen die je niet op de akker tegenkomt. Wat vind je voornamelijk op het strand?
Tegenwoordig vind je vooral moderne voorwerpen op het strand. Het is zelden dat je nog echt oude zaken vindt. En oud is dan nog relatief binnen de wereld van metaaldetectie. Wat ik dan oud vind is een munt van maximum 200 jaar oud. De oudste vondsten komen naar boven na hevige stormen, die ervoor zorgen dat er plots stukken strand beschikbaar zijn. Dus zeg nooit nooit.
De eerste metaaldetector die ik kocht, kostte 200 euro en daar kon je niet mee op het natte zand zoeken. Je kreeg dan te veel storing van de mineralen die daar in de grond zitten. Het is pas met een metaaldetector van 1000 euro dat ik effectief op het harde zand ben gaan zoeken. In die zin ben ik een beetje geëvolueerd als zoeker. Vroeger zocht ik vooral euromunten in het zachte zand. Eens dat je op het harde zand zoekt, is de kans op juwelen al veel groter. Nu laat ik die euromunten wel vaker achterwege en zoek ik gerichter naar juwelen.
Ik gebruik geen extra snufjes. Alleen een spade, wel een kindermodel, omdat dat iets makkelijker te dragen is, en een rugzak. Je ziet soms mensen meer meenemen maar dat betekent niet per se dat ze ook meer gaan vinden.
Hoe is de bewaring van de vondsten die je vindt? Zijn vondsten van het strand meer aangetast dan wanneer je elders zoekt?
Je hebt verschillende lagen zand. De vondsten uit bepaalde lagen zijn vaak wél goed bewaard. Het voordeel is ook dat, wanneer je oudere munten vindt, die zelden of niet aangetast zijn. Die munten van vroeger waren ook gewoon uit beter materiaal vervaardigd. Wanneer je een munt van 2 euro opgraaft na één zomerseizoen, zie je al bijna niet meer dat het een munt van 2 euro is.
Wat wel verbazend is: soms vind je zo van die zwarte bollen op het strand. Als je die zwarte korst dan openbreekt, vind je daar vaak kogelpunten in. Wel gek, want hier in Blankenberge is nooit gevochten, noch in de Eerste noch in de Tweede Wereldoorlog. Ik denk dat ze hier vooral geoefend hebben.
Die euromunten, verzamel je dat ook? Of is dat puur voor de geldwaarde?
Nee, ik geef dat gewoon uit. De kinderen eisen daar 10% van op het einde van het jaar voor in hun spaarpot. Enkele maanden geleden wees iemand me erop dat ik ze iets beter moet controleren omdat bepaalde euromunten door verzamelaars worden verzameld.
Waar je ook op moet letten zijn euromunten die misslagen zijn. Ik ken een strandzoeker die ooit een muntstuk van 50 cent vond waarbij de kop er niet op stond, enkel de andere kant. Die zijn nog zeldzamer dan de stukken die ze verzamelen. Op dat gebied kan 50 cent plots wel veel meer waard zijn. Ik denk wel niet dat ik al zo’n zeldzame euromunt ben tegengekomen.
Jij beheert ook de pagina Blankenbergse Strandvondsten. Vanwaar is het idee gekomen dit platform op te starten?
Ik denk dat ik daar drie jaar geleden mee ben begonnen. Oorspronkelijk ben ik begonnen met de Facebook-pagina en dan heb ik in mijn eigen netwerk iemand gevonden om die website te ontwikkelen. Voor mij was dat vooral om vondsten te delen samen met een stukje geschiedenis van Blankenberge. Ik probeer net iets ruimer te gaan dan enkel mijn strandvondsten te delen. Zo probeer ik ook te linken met bijvoorbeeld WOI en WOII. Op die manier kan je bepaalde vondsten aan die geschiedenis linken. Het is ruimer dan de vondsten alleen. Het doel is enerzijds om de vondsten kenbaar te maken en anderzijds ook om mensen op weg helpen.
Aan de kust zijn er niet echt groeperingen voor detectoristen. Nee, ik denk dat dat een vrij individuele hobby is. Ik denk dat de meeste mensen het alleen doen. In andere landen heb je dat meer. In Engeland en Frankrijk zijn er bijvoorbeeld meer verenigingen die samen gaan zoeken.
Metaaldetectie vindt plaats in de buitenlucht. Dat lijkt redelijk corona-proof. Is er voor jou als detectorist veel veranderd sinds de coronacrisis?
Ik vreesde in 2020 een beetje dat het een teleurstellend jaar zou worden. Iedereen in zijn kot betekent niemand naar het strand wat resulteert in een gebrek aan recent verloren voorwerpen. Ik moet zeggen dat dat niet het geval was, integendeel. Ik heb veel gevonden, vooral veel juwelen. De drie stormen in de eerste jaarhelft zorgden ook voor wat geluk voor de strandzoeker. Deze stormen hadden de juiste windrichting en met springtij waardoor veel stukken strand weg waren. Hierdoor heb ik terug wat oudere munten gevonden.
Tijdens de eerste lockdown was het niets. Ik heb toen eens gepolst bij de lokale politie om te vragen of metaaldetectie niet hetzelfde is als wandelen met een stok op het strand. Het viel jammer genoeg onder recreatie waardoor ik eventjes thuis heb gezeten. Wanneer we tijdens de zomer even uit de lockdown waren, waren er wel vrij veel mooie dagen. Het was een zeer atypische zomer in Blankenberge: er waren meer mensen op het strand.
Het neigde een beetje naar die zomers zoals het vroeger was. Vroeger zei men in het dialect wel eens “Het stroomt van ’t volk,” waarbij er eigenlijk een continue stroom was van mensen van het station naar het strand en terug. Dat was deze zomer ook het geval vond ik. Ik heb af en toe de hashtag #hetjaarvandering gebruikt omdat ik de ene ring na de andere vond.
Wanneer we tijdens de zomer even uit de lockdown waren, waren er wel vrij veel mooie dagen. Het was een zeer atypische zomer in Blankenberge: er waren meer mensen op het strand.
Blankenbergse Strandvondsten is natuurlijk al langer digitaal. Merk je zelf dat er sinds de coronacrisis meer vraag is naar digitale alternatieven? Merkte je daardoor meer interesse in jouw hobby?
Mensen stellen heel veel vragen. Vaak zijn het mensen die een beetje ontgoocheld zijn. Die hebben dan een metaaldetector van 1000 euro gekocht, gaan het strand op en komen thuis met 10 cent of niets. Dat was ook bij mij in het begin de realiteit. Ik raad mensen ook aan om te beginnen met een goedkoper model van metaaldetector. Voel en kijk of het iets is dat je ligt en of je het ook zal blijven doen.
In corona-tijden vroegen mensen veel om zoektips en welke metaaldetector ze best kopen. Dan zeg ik hen standaard dat ze eerst moeten bepalen op welke ondergrond ze het meest gaan zoeken en wat ze willen vinden. Ik vrees dat er het komende zomerseizoen veel zoekers gaan zijn op het strand, maar ik ben ervan overtuigd dat dat op termijn zal uitvlakken. Vaak blijven enkel de mensen die echt gedreven zijn de hobby uitoefenen.
Ik raad mensen ook aan om te beginnen met een goedkoper model van metaaldetector. Voel en kijk of het iets is dat je ligt en of je het ook zal blijven doen.
Ben je tijdens de periode waar ook detectoristen afgeraden werden buiten te komen andere ‘to do’s’ beginnen doen in verband met je collectie?
Ik gebruik zo’n momenten om alles te doen waar ik in het jaar niet toe kom. Hoe beter je de werking van de zee, de getijden en voor een stuk ook de historie van het strand kent, hoe beter je kan zoeken. Daarnaast probeer ik me dan ook meer te verdiepen in de werking van de metaaldetector zelf.
Ik bewaar alles in doosjes. Ik heb verschillende kistjes met vakjes om te ordenen. Ik schrijf ook neer in mijn boekje wanneer ik iets en wat ik heb gevonden. De vondsten met historische waarde (nvdr: daterend uit of voor 1945), bewaar ik nog eens apart: vaak zijn dat de vondsten die ik heb aangegeven bij Onroerend Erfgoed. Moest er plots interesse zijn, kan ik ze makkelijk vinden.
Onze huwelijksringen, van mijn vrouw en ik, bestaan volledig uit goud dat ik gevonden heb op het strand en niet heb kunnen terugbezorgen. Dat is versmolten en daar heb ik nieuwe ringen van gemaakt. Met trouwringen probeer ik in eerste instantie de mensen terug te vinden. Dat lukt niet van iedereen: er staat niet altijd een naam in gegraveerd.
Kijk je 2021 positief tegemoet?
Ik ben maatschappelijk assistent, meer bepaald tewerkstellingsbegeleider bij het OCMW in Blankenberge. De eerste lockdown heb ik van thuis uit gewerkt. We hebben toen snel moeten vaststellen dat dat niet zo evident was. Lang werd gezegd “corona is democratisch en treft allen en iedereen”. Ondanks dat corona iedereen kan treffen, blijkt wel dat mensen in een kwetsbare positie in de samenleving nog net iets harder getroffen worden. Deze job is zeer moeilijk om van thuis uit te doen. Je bent gewend fysiek contact te hebben met de mensen. Het bestuur heeft ervoor gezorgd dat we op een veilige manier toch huisbezoeken kunnen doen. Het blijft nog steeds vreemd om te spreken met iemand zonder het gezicht te zien. Veel cliënteel van ons heeft ook geen pc of internet. Ook op dat vlak blijft het wel uitdagend, we moesten veel nieuwe initiatieven bedenken en nadenken over onze manier van werken.
Ik moet zeggen: vorig jaar en dit jaar waren fantastisch voor mij, zelfs redelijk atypisch. Ik probeerde van de paasvakantie tot de herfstvakantie bijna dagelijks te gaan zoeken, zeker in de maanden juli en augustus. Dat is in 2020 aardig gelukt. Mijn echtgenote werkt in de luchtvaart. Doordat zij nu veel thuis is en zij zo op de kinderen kan passen, is er veel tijd voor mij om te gaan zoeken. Ik hoop voor een stuk dat dat in 2021 zo blijft. Ik wens eigenlijk vooral veel momenten om te zoeken in 2021.
Moest ik alleen zijn op de wereld zou ik dus zeggen dat de lockdown ook positieve effecten had. Natuurlijk sta ik niet alleen op de wereld. Voor de hobby op zich was het redelijk positief. Het zijn zo’n beetje die hobby’s, die je makkelijker alleen kan uitvoeren die hier iets positief hebben kunnen ervaren. Mensen zoeken een beetje hun weg in een hobby.
Heb je nog tips en tricks die je graag wil delen met andere startende detectoristen?
Denk erover na. Zoals bij elke hobby begin je er best niet impulsief aan. In welke omgeving woon je? Waar ga je zoeken? Wat wil je vinden? Stel daar je detector op af. Begin zeker niet met de duurste detector. Alle detectoren kunnen goud vinden. Kijk of de hobby je ligt, dan kan je gaandeweg nog andere detectors of ondersteunend materiaal aankopen. Je gaat de eerste keer ontgoocheld zijn. Ik kan me niet voorstellen dat ik tijdens mijn eerste zoektocht op het strand met veel naar huis ben gegaan.
Het is een heel mooie hobby als je kan doorzetten. Doe het niet voor de vondsten op zich. Ik doe het ook om mijn werk van mijn privéleven te scheiden. Voor mij is het een manier om de knop te kunnen omdraaien. Tijdens het zoeken denk ik even niet meer aan de miserie van anderen. Dat is op zich voor mij al een winst. Vind ik dan nog eens 10 of 15 euro of een gouden ring is het extra winst. Het zoeken is leuker dan het vinden. Vind ik morgen niets op het strand, dan ga ik overmorgen toch weer zoeken. Eigenlijk is het de zoektocht die plezier biedt en niet de vondsten.
Ik zit in een niche van metaaldetectie. De meeste mensen pronken meer met gouden munten en dergelijke meer. De historische waarde van de dingen die ik vind is iets lager omdat de meeste van mijn vondsten veel minder oud zijn. Vandaar het idee van Blankenbergse strandvondsten: die vondsten mogen ook gezien worden.
Ik denk dat we nog altijd in een land of regio wonen waar metaaldetectie is toegestaan. In heel wat landen is het niet toegestaan of onder strikte voorwaarden. We moeten ervoor zorgen dat we met de vrijheid die we hier krijgen goed omgaan. Iedere vondst kan een bepaalde historische waarde hebben: ik kan zelf niet altijd inschatten of dat zo is of niet. Zeker voor de zaken die ik gevonden heb op die akker heb ik andere mensen nodig gehad om deze te determineren. Dat ging ik zelf niet ontdekt hebben. Als je je vondsten voor jezelf houdt, vind ik dat teleurstellend.
Bedankt, Mike, voor dit fijne gesprek! We duimen mee voor een 2021 vol (strand)vondsten en een goede gezondheid!
Neem zeker een kijkje op www.blankenbergsestrandvondsten.be.
Metaaldetectie in Vlaanderen is verbonden aan een wettelijk kader. Als je zin hebt gekregen om te gaan zoeken met een detector moet je eerst een erkenning aanvragen bij het Agentschap Onroerend Erfgoed. Vervolgens moet je al je vondsten altijd melden bij datzelfde agentschap. Zeker niet onbelangrijk is het delen van je vondsten met het publiek en onderzoekers zowel als een overzichtelijke bewaring van je vondsten. Dit kan in Vlaanderen via MEDEA (vondsten.be). Metaaldetectie is een zeer uitgebreide erfgoedactiviteit en vergt een nauwgezette uitvoering! Voor meer info en al je vragen stuur een mailtje naar info@vondsten.be of contacteer ons via de MEDEA Facebookpagina. Je kan je ook aansluiten bij metaaldetectieverenigingen zoals Metaaldetectie Vlaanderen. Succes op je zoektochten!