Histories, PARCUM en KADOC bouwden doorheen de jaren heel wat kennis op over ommegangen en processies. Sinds 2013 bundelen ze hun krachten om de processiecultuur op een duurzame manier te borgen onder de noemer ‘Op handen gedragen’. Dat doen ze elk vanuit hun eigen expertise. Op die manier vindt iedereen met vragen over het erfgoed van processies, of het nu over immaterieel, roerend of documentair erfgoed gaat, altijd een duidelijk aanspreekpunt.
In tegenstelling tot wat soms wordt beweerd, zijn processies en ommegangen immers geen relicten uit lang vervlogen tijden. Sinds een aantal decennia zijn ze zelfs aan een ware revival toe. Heel wat verdwenen ommegangen en processies werden nieuw leven ingeblazen en ook de publieke belangstelling groeit. Sommige processies trekken tienduizenden bezoekers, terwijl andere er bewust voor kiezen kleinschalig te blijven. Een processie balanceert dan ook tussen de sociale en de religieuze dimensie van het gebeuren. Het is niet alleen een liturgisch ritueel of een devotionele praktijk, maar ook een publiek evenement in de openbare ruimte. Een processie vormt vaak een verbindende factor binnen een plaatselijke gemeenschap en draagt bij tot een gevoel van samenhorigheid en identiteit. De zorg voor het met processies verbonden cultureel erfgoed is dan ook een belangrijk gegeven.
Je kan processie-erfgoed opsplitsen in drie verschillende types, namelijk het immaterieel (gebruiken en tradities), het roerend (voorwerpen) en het documentair (archieven, bibliotheken) erfgoed. In de praktijk staan die vormen van erfgoed natuurlijk in voortdurende wisselwerking met elkaar. Toch vraagt iedere vorm een specifieke aanpak bij het doorgeven aan volgende generaties. Het bewaren van processievoorwerpen stelt organisatoren voor andere uitdagingen dan het doorgeven van bepaalde rituele handelingen, terwijl het beheren van een archief weer een andere strategie vereist.
Concreet verliep de samenwerking tot nu toe als volgt:
1. In kaart brengen van noden en behoeften processieorganisatoren
In 2011 onderzocht LECA (nu Histories) via een telefonische enquête en rondetafelgesprekken de noden en behoeften van processieorganisatoren van Mariale processies. Het onderzoek werd uitgevoerd in samenspraak met Maria door Vlaanderen vzw. De resultaten werden gebundeld in een verslagboek dat integraal online staat.
2. Studiedagen ‘Op handen gedragen’
Uit de noden- en behoefteanalyse bleek duidelijk dat organisatoren uitdagingen zien op vlak van immaterieel, materieel en documentair erfgoed. Daarom ging Histories een samenwerkingsverband aan met PARKUM en KADOC.
Binnen die samenwerking werden ook al verschillende ontmoetingsdagen georganiseerd: in Leuven (2013), Gent (2015), Hasselt (2015 en 2017) en Brugge (2019). Deze vormden de uitgelezen gelegenheid om expertise en ervaringen uit te wisselen tussen processieorganisatoren en erfgoedorganisaties. Ook werden er vormingen en workshops georganiseerd over fondsenwerving, communicatie en public relations, vrijwilligerswerking en het bereiken van nieuwe doelgroepen.
3. De inspiratiebrochure ‘Op handen gedragen’
In november 2013 verscheen de inspiratiebrochure ‘Op handen gedragen’. Daarin wordt concreet uitgelegd wat erfgoedzorg allemaal inhoudt. De brochure bevat tal van voorbeelden over de manieren waarop processiecomités actie ondernemen voor de toekomst. De brochure werd breed verspreid onder de processieorganisatoren en is ook online raadpleegbaar.
In februari 2021 verscheen de nieuwe editie van de inspiratiebrochure. Die kan je hier bekijken.
Zelf plannen met immaterieel erfgoed?
Histories is trekker van UNESCO-domein 3 en ondersteunt gemeenschappen die werken rond feesten, rituelen en sociale praktijken. Contacteer Frea voor advies en begeleiding op maat via frea.vancraeynest@histories.be.
Details
| Looptijd | 2011 - heden |
| Coördinerende instantie | Histories |
| Partners | PARCUM KADOC-KU Leuven |
| Contactpersoon Histories | Frea Vancraeynest |