Participatie herbekeken: het getrapte model van de Wetteraden 

Burgerparticipatie is belangrijker dan ooit, en veel lokale besturen hebben dan ook hun inspraakmodellen vernieuwd. Adviesraden krijgen een update, en er worden nieuwe overlegvormen georganiseerd. Hoe zit dat in jouw gemeente? Het participatiereglement op de gemeentelijke website geeft vaak een overzicht van de mogelijkheden om als erfgoedvereniging je stem te laten horen.

Heb je het gevoel dat er nog kansen blijven liggen? Laat je dan inspireren door hoe ze het elders aanpakken. In dit artikel ontdek je het vernieuwende participatiemodel van Wetteren: de Wetteraad. 

INSPRAAKMOMENTEN LEGGEN PIJNPUNTEN EN KANSEN BLOOT 

Het lokaal bestuur van Wetteren merkte dat de adviesraden in de afgelopen decennia nauwelijks waren meegegroeid met een snel veranderende samenleving. Daarom besloot het bestuur bij de start van de vorige legislatuur (2019-2024) om het adviesstelsel grondig te herzien. Maar dit wilden ze niet doen zonder eerst burgers en de bestaande adviesraden te betrekken. 

Het bestuur organiseerde twee inspraakmomenten en nodigde een breed publiek uit, met speciale aandacht voor vertegenwoordigers van adviesraden uit verschillende domeinen zoals cultuur, jeugd en milieu. Deze bijeenkomsten dienden niet alleen om de werking van de adviesraden te evalueren, maar ook om draagvlak te creëren voor nieuwe vormen van participatie. 

Pieter Bracke, directeur Beleven, licht de belangrijkste bevindingen toe: 

“De gesprekken bevestigden wat we al vermoedden: de adviesraden waren niet langer representatief voor de diversiteit van onze bevolking, en hun draagvlak was beperkt.” 

Daarnaast bleek dat ook de kwaliteit van de adviezen vaak te wensen overliet. Het bestuur erkende dat het hierin zelf een rol speelde. Pieter: “Adviesraden kunnen alleen waardevolle adviezen geven als ze goed worden ondersteund door de gemeente. Dit betekent tijdige en duidelijke informatie, concrete vragen en ook feedback op hun adviezen. We moesten toegeven dat dit niet altijd optimaal gebeurde.” 

Tot slot toonden de inspraakmomenten aan dat er wél veel interesse was om te participeren, maar op verschillende manieren. Pieter legt uit: “Niet iedereen wil beleidsadvies geven. Sommige inwoners willen liever de handen uit de mouwen steken en bijdragen aan concrete projecten.” 

DE WETTERAAD: EEN MODEL VOOR ENGAGEMENT OP MAAT

Na een grondige analyse en aanvullend onderzoek besloot het lokaal bestuur van Wetteren in 2020 om de niet-verplichte adviesraden af te schaffen. In plaats daarvan lanceerde het een vernieuwend participatiemodel: de “Wetteraad”. 

De Wetteraad is opgebouwd volgens een getrapt systeem, zodat burgers op verschillende manieren kunnen bijdragen. Pieter Bracke legt uit: “Via Hoplr, een online participatieplatform, kunnen inwoners zich makkelijk kandidaat stellen voor de Wetteraad. Het platform bereikt een brede groep mensen, die zo geïnformeerd en betrokken worden bij het beleid.” Deelname aan de Wetteraad vereist een laagdrempelig engagement, waardoor het toegankelijk is voor iedereen. 

Burgers die meer willen doen, kunnen vanuit de Wetteraad deelnemen aan zogenaamde regiegroepen. In deze groepen werken ze samen aan beleidsadviezen en voeren ze concrete projecten uit. Voor specifieke taken kunnen tijdelijke werkgroepen worden opgericht. Zo heeft een erfgoedwerkgroep bijvoorbeeld een erfgoedwandeling ontwikkeld. 

De regiegroepen zijn sinds hun start volop in ontwikkeling. Pieter: “We begonnen met één regiegroep, gericht op het vrijetijdsbeleid, omdat we hier als lokaal bestuur de meeste ervaring in hadden. Al snel bleek dat ‘vrijetijdsbeleid’ als thema te weinig aanspreekt. Daarom hebben we de regiegroep opgesplitst in twee subgroepen: ‘sport en beweging’ en ‘kunst en cultuur’. Voor 2025 staan nieuwe regiegroepen gepland, onder andere rond ruimtelijke ordening en zorg en welzijn.” 

De regiegroepen werken drie jaar rond specifieke thema’s en lijken deels op de vroegere adviesraden, maar hebben een vernieuwde aanpak. Om hen van het begin mee te hebben bij het beleid, organiseert de administratie tweemaal per jaar klankbordmomenten, waarbij ze hun eigen plannen in een vroeg stadium voorstellen. Daarnaast koppelen de regiegroepen regelmatig terug naar de Wetterraad.  

Een sterk punt van de vroegere adviesraden – hun netwerkfunctie – is behouden: de regiegroepen organiseren netwerkmomenten om verenigingen en burgers samen te brengen. 

VAN ZELFSTURING NAAR SAMENWERKING: DE EVOLUTIE VAN DE WETTERAAD

Met de Wetterraad wilde het gemeentebestuur van Wetteren de regie zoveel mogelijk bij de burgers leggen. Het oorspronkelijke idee was om de regiegroepen volledig zelfsturend te maken, waarbij burgers zelf overlegvormen en participatietrajecten bepaalden. In de praktijk bleek dit open model te vrijblijvend: deelnemers raakten soms het overzicht kwijt. 

Daarom werd het concept in 2023 aangepast. Pieter Bracke legt uit: “We hebben nu een duidelijker kader. Binnen de regiegroepen zijn er specifieke taakverdelingen, zoals een coördinator, een verslaggever en een communicatiedeskundige. Daarnaast werken we met formele kandidaatstellingen, waarbij mensen hun motivatie toelichten. Het College van Burgemeester en Schepenen bekrachtigt de samenstelling, zodat de groepen een duidelijk mandaat krijgen.” 

De administratie ondersteunt de regiegroepen intensief, vooral tijdens de opstart. Pieter: “We leggen de spelregels uit, begeleiden de taakverdeling en zorgen voor tools zoals Hoplr, het online platform waarop de Wetterraad draait. Daarnaast coachen we de groepen en geven we feedback op hun adviezen en acties.” 

In tegenstelling tot vroeger, waar ambtenaren als secretaris fungeerden, nemen burgers deze rol nu op zich. De administratie vervult een eerder coachende en ondersteunende rol. Dit vraagt een aanzienlijke investering: het gemeentebestuur voorziet jaarlijks ongeveer 30.000 euro om de Wetterraad goed te ondersteunen. 

MEER JONGEREN EN VERENIGINGEN, MAAR WERK AAN INCLUSIE BLIJFT 

De Wetterraad had als belangrijke doelstelling om een breder en diverser publiek te betrekken. Is dat gelukt? Pieter blikt terug: “We hebben hierin zeker stappen gezet. Het digitale platform heeft de drempel om deel te nemen verlaagd, waardoor er nu iets meer jongeren vertegenwoordigd zijn. In het begin zagen we echter dat verenigingen ondervertegenwoordigd waren. Om dit te corrigeren, hebben we een gerichte oproep gedaan naar de verenigingen, wat de balans verbeterd heeft.” 

Toch blijven er uitdagingen. Pieter: “We merken dat de Wetterraad nog weinig mensen van kleur aantrekt. Op dat punt is er nog werk aan de winkel.” 

VOORDELEN

• Iedereen kan meedoen: Niet alleen jouw vereniging krijgt een stem, maar jij zélf als individuele inwoner ook. De lage drempel en verschillende manieren om deel te nemen maken het makkelijker om je te engageren, ook als je jong bent, minder ervaring hebt met beleidsparticipatie of in een drukke levensfase zit. 
• Geëngageerde mensen ontmoeten: Doordat er verschillende niveaus van participatie zijn, leer je makkelijker mensen kennen die met jou eenzelfde mate van engagement delen. 
• Samenhang tussen verschillende beleidsthema’s: Thema’s zoals cultuur, sport en welzijn worden niet langer los van elkaar besproken. Wanneer je erfgoed koppelt aan andere interessevelden, kom je ook tot een breder draagvlak voor erfgoedactiviteiten. 
• Samen beslissen met het bestuur: Door nauw samen te werken met het gemeentebestuur kun je als vrijwilliger echt impact maken. 

AANDACHTSPUNTEN

• Heldere afspraken: Weet hoever je participatie gaat en wat je van de gemeente kan verwachten. Weet hoe het proces zal lopen en welke rol je daarin mag spelen. 
• Geniet van de faciliteiten die de gemeente biedt: Maak gebruik van de coachende rol die de gemeente wenst op te nemen. Geef aan wat je nodig hebt om optimaal te participeren. Leer op die manier ook bij. Participeren op de manier waarop je wenst, vraagt assertiviteit. 

MEER LEZEN?

Op de website van Wetteren vind je meer informatie over de Wetteraad. Lees het hier.