De erfgoedraad van Kontich: een onmisbare partner in het gemeentelijke erfgoedbeleid

Burgerparticipatie is belangrijker dan ooit, en veel lokale besturen hebben dan ook hun inspraakmodellen vernieuwd. Adviesraden krijgen een update, en er worden nieuwe overlegvormen georganiseerd. Hoe zit dat in jouw gemeente? Het participatiereglement op de gemeentelijke website geeft vaak een overzicht van de mogelijkheden om als erfgoedvereniging je stem te laten horen.

Heb je het gevoel dat er nog kansen blijven liggen? Laat je dan inspireren door hoe ze het elders aanpakken. In dit artikel ontdek je de inspirerende werking van de Gemeentelijke Erfgoedraad Kontich. 

DE ERFGOEDRAAD VAN KONTICH: MEER DAN ADVIEZEN ALLEEN 

Sinds 2017 is Kontich officieel erkend als onroerend-erfgoedgemeente, wat betekent dat de gemeente extra bevoegdheden heeft gekregen voor het beheer van onroerend erfgoed. Een belangrijke voorwaarde voor die erkenning is de betrokkenheid van een adviesraad voorbij de voorbereiding en uitvoering van het onroerend erfgoedbeleid. In Kontich vervult de Gemeentelijke Erfgoedraad (GER) deze rol, met een brede missie die verder reikt dan alleen onroerend erfgoed. Ook roerend en immaterieel erfgoed vallen binnen hun takenpakket. 

Volgens Karen Van de Velde, vrijetijdscoördinator van Kontich, heeft de GER sinds de oprichting in 2013 een indrukwekkend palmares opgebouwd, met meer dan 180 adviezen over onroerend erfgoed.

“Omdat Kontich een erkende onroerend-erfgoedgemeente is, ligt de focus vanzelfsprekend op onroerend erfgoed,” legt ze uit. “Maar de raad neemt soms ook zelf het initiatief om aandacht te vragen voor andere erfgoeddomeinen. Denk bijvoorbeeld aan het advies om de paardenkoersen, een eeuwenoude traditie in Kontich, te laten opnemen op de Inventaris Vlaanderen van het Immaterieel Erfgoed.”

Om alles soepel te laten verlopen, werkt de raad naast een plenair overleg met verschillende werkgroepen die zich specialiseren in advies rond thema’s zoals funerair erfgoed, straatnaamgeving, bouwkundig erfgoed en archeologie. Naast het geven van adviezen organiseert de GER ook tal van activiteiten, zoals lezingen over lokale geschiedenis. Chris Peeters, de voorzitter van de GER, ziet daar een enorme meerwaarde in: “Daar komt veel volk op af en zo geven we thema’s die ons nauw aan het hart liggen meer zichtbaarheid bij het grote publiek” Door deze werkwijze weet de GER niet alleen het erfgoedbeleid van de gemeente te versterken, maar brengt het ook erfgoed dichter bij de inwoners. 

GRENZEN AAN DRAAGKRACHT 

Het indrukwekkende aantal adviezen dat de GER heeft geformuleerd, getuigt van de dynamiek in het erfgoedbeleid. Tegelijkertijd brengt het ook uitdagingen met zich mee. Het werk komt voornamelijk terecht op de schouders van een kleine, vaste kern van vrijwilligers. Zowel de GER als de gemeentelijke administratie erkennen dit knelpunt. Er zijn al oproepen geweest om nieuwe leden aan te trekken, met wisselend succes. Hoewel er nieuwe gezichten bij zijn gekomen, is er ook sprake van uitval. 

Volgens vrijetijdscoördinator Karen Van de Velde speelt de aard van het werk hierin een rol:

“Het adviseren over beschermd en archeologisch erfgoed vraagt vaak om specifieke expertise. Dat kan mensen met een bredere interesse in erfgoed afschrikken. Tegelijk probeert de GER ook specialisten aan te trekken, zoals architecten of archeologen. Maar deze mensen zijn vaak professioneel actief en hebben niet altijd de tijd om uitgebreide adviezen te schrijven of te onderbouwen.” 

Zo heeft Chris Peeters een cursus gevolgd bij het Agentschap rond het beoordelen van archeologienota’s en zetelt er een expert-landmeter in de raad die weet hoe grondlagen in elkaar zitten. 

Ondanks deze uitdagingen heeft de GER een breed netwerk weten op te bouwen. Voormalige leden blijven vaak op de hoogte via verslagen en kunnen, indien nodig, worden ingeschakeld voor specifieke adviezen. Sommigen keren na verloop van tijd zelfs terug als lid. 

De samenwerking met het gemeentebestuur verloopt uitstekend. De erfgoedraad werd in 2013 opgericht op initiatief van de schepen voor erfgoed Bart Seldeslachts. Er was toen nog geen sprake van Kontich als onroerend-erfgoedgemeente. Intussen is Bart burgemeester maar hij is nog steeds bevoegd voor erfgoed en hij woont bijna alle vergaderingen bij. Zijn directe betrokkenheid is een grote troef: hij koppelt beslissingen van het college terug naar de GER en houdt het erfgoedbeleid op de politieke agenda. Chris vult aan: “Het voordeel dat je iemand hebt binnen het bestuur, is dat die in de meeste gevallen je standpunten verdedigt. Maar dat ligt ook aan het feit dat ze goed geargumenteerd zijn.” 

De gemeentelijke administratie biedt ook waardevolle ondersteuning. De cultuurconsulent verzorgt bijvoorbeeld de uitnodigingen en verslagen. Maar de adviezen zelf worden geschreven en onderbouwd door de voorzitter van de erfgoedraad en teruggekoppeld naar de leden. 

VOORDELEN VAN EEN AFZONDERLIJKE ERFGOEDRAAD

• Breng jullie erfgoed-expertise samen: Samen met andere experten leg je meer gewicht in de schaal van het gemeentelijk erfgoedbeleid. Contacten met andere experten kan ook jouw eigen expertise vergroten.
• Ontmoet andere erfgoedverenigingen en -geïnteresseerden: Samen bereik je meer dan alleen. Zeker nu het aanbod waaruit inwoners moeten kiezen zo groot is, stem je maar beter af op elkaar. Misschien werf je zo ook nieuwe leden aan.
• Meer zichtbaarheid voor je erfgoed: als je meedoet, zal jouw vereniging ook profiteren van de extra aandacht van de gemeente voor erfgoed. 

AANDACHTSPUNTEN VOOR EEN AFZONDERLIJKE ERFGOEDRAAD

• Werk samen met andere adviesraden: Door samen te werken met de GECORO, de milieuraad, seniorenraad, wijkraden of de cultuurraad vergroot je je netwerk, krijg je nieuwe ideeën en zorg je voor een breder draagvlak voor erfgoed.
• Zorg ervoor dat het bestuur jouw inbreng serieus neemt: Laat zien wat je waard bent! Toon je expertise, bouw een sterk netwerk uit, zorg voor een grote opkomst bij activiteiten en blijf altijd constructief meedenken. 
• Blijf in gesprek met de bevoegde politicus: Luister naar hun argumenten, onderbouw jouw eigen mening goed en respecteer elkaars rol.  

MEER LEZEN?

Op de website van Kontich vind je meer informatie over het participatiebeleid. Lees het hier.