Bier is een (licht)alcoholische drank waarvoor 4 hoofdingrediënten worden gebruikt als basis: water, graan, hop en gist. Dit is een van oudste alcoholische dranken en misschien ook wel de meest geconsumeerde drank ter wereld. Het concept van bier is wereldwijd bekend, al kan het lokaal brouwproces van de drank erg verschillen.   

De Belgische biercultuur is vandaag erg dynamisch en divers. Daarnaast werken brouwers vooruitstrevend en innovatief om zo authentieke bierrecepten in een hedendaags jasje te produceren. Bier is een bekende drank, maar in België is dit toch een beetje een nationale trots. Niet enkel het breed scala aan Belgische bieren is enorm gekend, ook de Belgische biercultuur en verschillende Belgische bierbrouwprocessen zijn wereldberoemd.   

Bierbrouwprocessen zijn afhankelijk van de bierstijl die de brouwer wil verkrijgen. De Belgische biercultuur beschikt over een uitgebreid gamma van biertypes. Van pils, geuze en fruitbieren tot blonde en bruine bieren met een verschillend alcoholgehalte.  Bepaalde bierstijlen kunnen ook een specifieke benaming krijgen, dit zijn onder andere trappisten of abdijbieren.   

Al in 5000 v. Chr. werd er bier gebrouwen. Je kan dus wel stellen van bierbrouwen een zeer lange geschiedenis kent. Bier werd aan het begin van de traditie meestal door vrouwen gebrouwen. Dit komt omdat alle ingrediënten en de benodigdheden om bier te kunnen maken in de keuken te vinden waren en in die periode deden vrouwen voornamelijk de karweitjes in de keuken. De oudste recepten om bier te brouwen zijn erg eenvoudig. Men verkruimelde brood en voegde hier wat water aan toe, dit mengsel onderging een spontaan gistingsproces en zo werd het brouwsel bier.   

De Grieken en Romeinen zagen bier als een barbarendrank. De voorliefde voor wijn was groter. In de 8e eeuw werd hop geïntroduceerd in Europa, bier won zo aan populariteit. Het brouwen van bier werd verheven tot een ambacht en de eerste brouwerijen werden opgericht in kloosterorden. Sindsdien was bier steeds erg in trek om verschillende redenen. Bier was bijvoorbeeld goedkoper dan wijn. Water was niet altijd even betrouwbaar, bier wordt namelijk verhit waardoor deze drank zuiverder was om te drinken en dus minder gevaarlijk als water.  

Vanaf de industriële revolutie kende brouwerijen een schaalvergroting dankzij de uitvinding van de stoommachine en een verfijning in het brouwproces door de ontdekking van de werking van gist. Daarnaast was de ontwikkeling van de koelmachine erg nuttig om het gistingsproces controleerbaar te houden. Vandaag zetten Belgische brouwers in op ecologie en duurzaamheid. Dit doen ze bijvoorbeeld door afvalwater te reinigen en te hergebruiken.

Rond bier bestaat een hele cultuur van verschillende gebruiken, tradities en rituelen. Het sociale aspect dat bier met zich meedraagt leeft enorm bij de Belgische bevolking. We drinken bier op allerlei gelegenheden, met of zonder speciale reden. Op een alledaagse avond thuis of op café wordt bier gedronken zonder bijzondere betekenis. Op een feest of evenement wordt bier al eens gedronken om het glas te heffen om iets te vieren zoals bijvoorbeeld een verjaardag. Bier is dus een veelzijdige drank die op diverse momenten kan worden geconsumeerd. De waaier aan bierstijlen speelt hier ook een rol. De vier verschillende gistingswijzen (lage gisting, hoge gisting, spontane gisting en gemengde gisting) die Belgische brouwerijen hanteren zijn uniek en leveren een breed aanbod van veel verschillende bieren op. Zo is er altijd wel een bier dat bij iedere gelegenheid past. Zoals we wijn of champagne ook voor bepaalde gelegenheden nuttigen.

Bier kan je net zoals wijn ook degusteren. Bepaalde elementen moeten aandacht krijgen om een goede bierdegustatie te kunnen uitvoeren. Het glas is erg belangrijk bij een bier. Zowat elk bier in België heeft een uniek glas. Het type glas is bepalend voor opnemen van de aroma’s en de schuimkraag van het bier. Ten tweede moet het bier op de juiste temperatuur bewaard worden. Het derde aspect is het schenken van het bier. Elk biertype wordt anders ingeschonken, het glas heeft hier een invloed op. Bij het proeven van het bier kan je bepaalde onderdelen waarnemen en beoordelen zoals de aroma’s, de kleur, de smaak, het mondgevoel en de nasmaak.

De biercultuur gaat verder dan het maken en drinken van bier. In België bestaan er verschillende evenementen die worden georganiseerd rond Belgische bieren. Zo zijn er meerdere fiets- en wandeltochten van Belgische brouwerijen. Deze brouwerijen zijn soms ook te bezoeken om meer te weten te komen over het lokaal bier. Tijdens het eerste weekend van september gaat het jaarlijkse Belgian Beer Weekend door. Naast de evenementen bestaan er ook collectie-beherende instellingen en musea rond Belgisch bier. Enkele van deze musea en instellingen zijn:

• Bocholter Brouwerijmuseum
• Abdijbiermuseum (Grimbergen)
• Hopmuseum (Poperinge) - op de afbeelding rechts
• Brouwerij en Brussels museum van de Geuze: Cantillon
• Schaarbeek Biermuseum
• De Lambiek: biercentrum Beersel
• Museum van de dorst: Mout- en Brouwhuis de Snoek (Fortem Alveringem)
• Bruges Beer Experience

De Federatie van de Belgische Brouwers is een van de oudste beroepsverenigingen van ons land. Ze groeide voort uit het middeleeuwse gildewezen en verenigt bijna alle Belgische brouwerijen. Dit verbond staat ook in voor de organisatie van het Belgian Beer Weekend in Brussel.

Naast deze federatie bestaat ook het Ridderschap van de Roerstok der Brouwers. Dit is een rechtstreekse opvolging van de brouwersgilde uit de middeleeuwen. Dankzij het ridderschap kan de vereniging onderdak in het Brouwershuis op de Grote Markt in Brussel behouden. De vereniging eert ieder jaar de patroonheilige van de brouwers tijdens het Belgian Beer Weekend in september. Deze viering vindt plaats voor de introductie van de nieuwe leden van het Ridderschap van de Roerstok der Brouwers. De Grootmeester heeft leiding over het ridderschap voor 4 jaar. De leden bestaan uit Ere-Ridders (belangrijke figuren in de sector) en Ridders van Recht (actieve leden). De Opperste Raad stelt de Grootmeester aan en neemt het dagelijks bestuur voor zich.

Bier vindt in België al lang de weg naar de keuken. Verschillende nationale klassiekers worden met bier gemaakt, denk maar aan stoofpotjes, marinades en sauzen. Daarbij wordt in België naast een wijnkaart (zoals in Frankrijk) ook wel eens aangepaste bierkaart aangeboden. Zo kan er bij gerechten een bepaald bier gedronken worden waardoor de smaken en aroma’s nog meer tot zijn recht kunnen komen. Belgische speciaalbieren worden ook wel eens in andere lekkernijen verwerkt zoals kaas of paté. Vaak zijn deze producten te verkrijgen bij de brouwerij of in lokale supermarkten.

Sinds de jaren 1990 kent de biercultuur een heropleving in België. Na de Wereldoorlogen en crisissen kende de productie en consumptie van bier een dieptepunt. Vandaag herleeft de biersector in België enorm. Brouwers werken vooruitstrevend en dynamisch met aandacht voor lange tradities en authentieke bierrecepten.

Dankzij de groeiende populariteit in de Belgische biercultuur bestaan er bierwedstrijden waarbij brouwerijen hun bier kunnen inzenden. De eerste professionele bierwedstrijd van België is de Brussels Beer Challenge. De eerste editie van deze bierwedstrijd vond plaats in 2012. Tegenwoordig wordt deze wedstrijd ieder jaar op een andere locatie in België georganiseerd. Als een bier in de prijzen valt kan de brouwerij een kwaliteitslabel toevoegen aan haar product. Sinds 2016 is de Belgische biercultuur toegevoegd aan de Representatieve Lijst van het Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid van UNESCO.

Zoals bij verschillende ambachten vinden brouwers eveneens bescherming bij een patroonheilige. De beschermheilige van de brouwers is Sint-Arnoldus. De vader van Sint-Arnoldus was een brouwer, zo leerde hij de kneepjes van het vak. De heilige wordt op 18 augustus herdacht door de brouwers. In de tijd van de pest werd bier aanbevolen als veilige en zuivere drank (in plaats van water) door Sint-Arnoldus.

Gambrinus is een ander bekend figuur in de bierwereld. Het is een verbastering van de naam Jan Primus, de zoon van Hendrik III en Alix van Bourgondië. Hij gaf de brouwers een duwtje in de rug door Brusselse wethouders het recht te geven om vergunningen te verlenen voor de productie en de verkoop van bier. Gambrinus staat ook bekend als de Koning van het bier.

Naast deze twee figuren bestaan er nog enkele andere patroonheiligen van de bierbrouwers: Amandus van Maastricht, Bonifatus van Fulda, Florianus van Lorch, Medard van Noyon, Vitus van Sicilië, Laurentius van Rome en Stefanus van Jeruzalem.

Gezien de aandacht voor de alcoholhoudende drank in onze samenleving, zet de overheid in op sensibilisering van drankgebruik en alcoholmisbruik. In 2013 werd een verdrag ondertekend door verschillende betrokken partijen aangaande alcoholproductie en -consumptie omtrent de communicatie van alcoholhoudende dranken. Daarbij moet er in advertenties van alcoholhoudende dranken ook de educatieve slogan ‘ons vakmanschap drink je met verstand’ opgenomen worden. Specifiek voor bieren moet de volgende slogan toegevoegd worden: ‘bier met liefde gebrouwen, drink je met verstand’ of ‘bier drink je met verstand’.

Naast deze regels bestaat er ook een sensibiliseringsactie via de BOB-campagne (Bewust Onbeschonken Bestuurder). Deze actie wil de bevolking erop duiden dat bij het uitgaan steeds één persoon geen alcohol mag nuttigen om zo iedereen veilig thuis te kunnen brengen, het samen uit, samen thuis principe. Deze campagne werd opgezet door de Arnoldus Groep en het VIAS Institute (Belgisch kenniscentrum voor verkeersveiligheid, mobiliteit en maatschappelijke veiligheid). De Arnoldus Groep werd in 1992 opgericht door de Federatie van de Belgische Brouwers met als doel het sensibiliseren omtrent verstandig bierverbruik en de preventie van alcoholmisbruik.